Menningarfræði og þjóðfélagsrýni (MFR701F)

Í námskeiðinu er litið yfir sögu menningarfræðinnar og sjónum beint að gildi hennar sem róttæks forms þjóðfélagsrýni. Lesnir verða textar lykilhöfunda 19. öld og til samtímans. Í forgrunni er sjálft menningarhugtakið og spurningin um gildi þess fyrir gagnrýna umræðu um þjóðfélag, sögu og samtíma. Fjallað er um samspil gagnrýni og fræða og hvernig menningarfræðin setur slíkt samspil í forgrunn. Þetta kemur fram jafnt í textum eldri og yngri höfunda og skapar togstreitu sem hefur á undanförnum áratugum verið frjór jarðvegur allra hugvísinda og einkennt samhengi þeirra við menningarpólitíska hugsun. Til grundvallar eru lögð hugtök á borð við hugmyndafræði, vald, forræði, kyngervi og orðræða.

Rannsóknaseminar A: Lýðræði og alþýðumenning (MFR714M)

Gildi samfélagsins gegnumsýra borgararétt með margvíslegum hætti. Allt frá háðsádeilu leikhússins til ofurhetjumynda, frá slúðri kaffihúsanna til eldvörpustríða félagsmiðlanna allsstaðar er verið að takast á við gildi samfélagsins á mismunandi hátt. Í þessu rannsóknaseminari verður skoðað hvernig lýðræðisleg orðræða sem varðar hugtökin jöfnuður, réttlæti, sammæli og tilverknaður dreifist með fjölmiðlum og hvernig borgararnir takast á við þessi gildi. Í námskeiðinu verður fjallað um kenningar á sviði boðskipta, frásagna, táknfræði, menningar og bókmennta og reynt að greina ferlana að baki þeim, með tilliti til samtímaviðburða sem hafa félagslegt og pólitískt vægi. Áhersla verður lögð á nýlegar félags- og pólitískar hreyfingar og sjónum beint að kyngervi, kyni og kynþætti í stjórnmálum. Eftir því sem pólitísk samskipti verða minna miðstýrð, er nauðsynlegt að huga meira að því hvernig lýðræðisorðræða birtist á óvæntum stöðum innan þess sem nefnt hefur verið heimur eftirsannleikans.

Rannsóknasemínar B: Pósthúmanismi og nýja efnishyggjan (MFR501F)

Í námskeiðinu fá nemendur innsýn í þá ólíku en þó skyldu strauma pósthúmanisma og hinnar nýju efnishyggju sem hafa verið áberandi í fræðilegri umræðu innan hug- og félagsvísinda á síðustu árum. Kannað verður með hvaða hætti hér er tekist á við arfleifð mannaldar og miðlæga stöðu mannsins í fræðilegri og vísindalegri orðræðu og leitast við að móta ný þekkingarlíkön þar sem horft er til náttúru og tækni. Auk þess verður horft til þess hvernig hér er gripið aftur til hugmynda um vitund utan sjálfsverunnar og lifandi efnisheim sem rekja má aftur til eldri þekkingarhefða allt frá heimsmyndafræði Platons til gervigreindar.

Náttúra, landnýting og menning hálendis Íslands: Almenningssamráð. (MFR506M)

Námskeiðið veitir hópi nemenda tækifæri til beinnar þátttöku í lýðræðislegu samráði um endurheimt vistkerfa á hálendi Íslands.  Í námskeiðinu takast nemendur á við það verkefni að móta tillögur um grundvallarviðmið stjórnvalda um hvernig haga skuli stefnumótun um uppgræðslu og gróðurvernd á hálendinu þar sem spurningar um endurheimt vistkerfa eru í forgrunni. Hópurinn vinnur með hópi leiðbeinenda og ræðir  við sérfræðinga um niðurstöður ólíkra rannsókna á jarðvegi, gróðri, beit og annarri nýtingu hálendisins. Nemendur fá einnig innsýn inn í margvísleg viðhorf um uppgræðslu lands sem tekist hefur verið á um hér á landi. Skipulögð verður ein vettvangsferð á tímabilinu en námskeiðinu lýkur með rökræðufundi þar sem nemendur fá það sameiginlega verkefni að móta tillögur til stjórnvalda.  Miðað er við aðferðafræði svokallaðs borgarakviðdóms (e. Citizen jury) sem á sér nokkra sögu í lýðræðislegum samráðsferlum (e. Public consultation, democratic engagement). Borgarakviðdómur hefur þó ekki komið við sögu í lýðræðislegri stefnumótun hér á landi áður. Námsmat byggir á vinnudagbókum sem nemendur halda á meðan á námskeiðinu stendur, þátttöku í fundum og samræðum hópsins og aðild að tillögugerð í lok námskeiðs.

Gagnrýnin gervigreindarfræði: Kenningar um gervigreind í nútímasamfélagi (MFR507M)

 Í námskeiðinu er fjallað um lykilþætti gervigreindar og þau djúpstæðu áhrif sem hún hefur á samtímann.  Námskeiðið er þverfaglegt og byggir m.a. á heimspeki, sagnfræði, tækni- og miðlarannsóknum. Nemendur munu skoða tilkomu spunagreindar og áhrif hennar á samskiptaform, siðferðisramma og hnattvæðingu. Í námskeiðinu verða rannsakaðar heimspekilegar og siðferðislegar spurningar um hlutverk gervigreindar í mótun mannlegrar sjálfsmyndar sem og áhrif hennar á atbeina og viðtekin samfélagsleg viðmið. Hugtök eins og falsfréttir, djúpfölsun, reikniritaskekkja, eftirlit, sjálfvirknivæðing og stafrænt ójafnrétti verða greind í hnattrænu samhengi, með sérstaka áherslu á samspil tækni og valdajafnvægis í samfélaginu. Námskeiðið samanstendur af fyrirlestrum, lesefni og hagnýtum æfingum þar sem nemendur beita fræðilegri nálgun til að kanna vaxandi hlutverk hugvísinda í greiningu á gervigreind. Sérstaða námskeiðsins er samþætting hagnýtra verkefna í kveikjuhönnun (e. prompt engineering) og stafrænum hugvísindum, sem veitir nemendum tækifæri til að skoða á gagnrýninn hátt hönnun og innleiðingu gervigreindartækni í skapandi og rannsóknartengdu samhengi. Námsmat byggir á verkefnadagbókum sem nemendur halda á námskeiðinu, virkri þátttöku í kennslustundum og munnlegri kynningu á stuttri, skriflegri greinargerð.

Rannsóknarverkefni A (MFR004F)

Áður en nemandi skráir sig í rannsóknaverkefni velur hann verksvið í samráði við kennara. Í upphafi námskeiðs leggur hann fram greina- og bókalista sem síðan er lagaður að þeim kröfum sem kennari gerir til verkefnisins. Nemandi og kennari hafa með sér reglulega fundi um verkefnið, að jafnaði fimm á misseri.

Rannsóknarverkefni B (MFR006F)

Áður en nemandi skráir sig í rannsóknaverkefni velur hann verksvið í samráði við kennara. Í upphafi námskeiðs leggur hann fram greina- og bókalista sem síðan er lagaður að þeim kröfum sem kennari gerir til verkefnisins. Nemandi og kennari hafa með sér reglulega fundi um verkefnið, að jafnaði fimm á misseri.

Menning og andóf (MFR703M)

Í námskeiðinu er fjallað um samspil pólitískrar róttækni, menningar, hefðar og valds. Sérstaklega er hugað að birtingarmyndum andófs í samtímanum, orðræðu lýðræðis og menningarlegs mismunar og viðbrögðum við gagnrýni og andófi innan hefðar nútímastjórnmála. Fjallað er um þátt menntamanna og rithöfunda og vægi listrænnar tjáningar og hönnunar við umbreytingu félagslegs og menningarlegs umhvefis. Þá er fjölmiðlaorðræða skoðuð og greind og fjallað um hin ólíku og oft andstæðu markmið sem sjá má í starfsemi stofnana samfélagsins. Valdir eru nokkrir átakapunktar menningar- og samfélagsorðræðu sem draga fram grundvallartogstreitu frjálslyndra lýðræðissamfélaga, svo sem spurningar um visku eða fávisku almennings, viðbrögð við loftslagsbreytingum, óöfnuð og ofsafátækt. Loks er fjallað um spillingu og vald, félagslega og menningarlega tjáningu, möguleika og takmarkanir tjáningarfrelsis, notkun og misnotkun upplýsinga, leynd, fals og falsfréttir.

Rannsóknaseminar C: Andstöður (MFR603M)

Í námskeiðinu rannsaka nemendur hlutverk „antagonisma“ gagnvart róttæku lýðræði. Við ræðum fyrst sjálft hugtakið róttækt lýðræði og rekja rætur þess til menningarrýni og síðmarxisma. Næst færum við okkur að róttækri stjórnmálabaráttu og ræðum helstu birtingarmyndir  hennar í vestrænum samfélögum samtímans. Nemendur skoða með gagnrýnum hætti hvernig róttækar hugmyndir geta grafið undan og jafnvel truflað hefðbundna félagslega valdaskiptingu og samfélagsgerð, en um leið einnig viðhaldið nýlendutengslum og forréttindahópum. Við lok námskeiðsins hafa nemendur skýrari sýn á hvernig róttækar lýðræðishugmyndir geta umbreytt samfélaginu og skilja um leið takmarkanir þess betur.

Rannsóknaseminar D: Kerfi heimsbókmenntanna (MFR811F)

Í námskeiðinu er sjónum beint að sögu, hlutverki og margbrotinni merkingu heimsbókmenntahugtaksins. Nemendur fá innsýn í eldri skrif um heimsbókmenntir allt frá tímum Goethes en áherslan er þó einkum á líflega umræðu innan fræðaheimsins síðastliðinn aldarfjórðung, þegar segja má að heimsbókmenntahugtakið hafi gengið í nokkra endurnýjun lífdaga með skrifum fræðimanna eins og Francos Moretti, Pascale Casanova og Davids Damrosch. Ennfremur verður lögð áhersla á kenningar um bókmenntakerfi og vægi þeirra fyrir umræður um heimsbókmenntir. Sérstaklega verður hugað að margvíslegum smærri kerfum eða undirkerfum, sem gjarnan er litið framhjá þegar fjallað er um heimsbókmenntir sem eitt heildstætt kerfi. Sjónum verður einnig beint sérstaklega að íslensku samhengi á þeim tíma þegar heimsbókmenntahugtakið tekur að festa rætur hér á landi og hugað að viðtökum bengalska Nóbelsskáldsins Rabindranaths Tagore, rauðum heimsbókmenntum og smásagnaþýðingum úr alþjóðamálinu esperanto.

Rannsóknarverkefni A (MFR004F)

Áður en nemandi skráir sig í rannsóknaverkefni velur hann verksvið í samráði við kennara. Í upphafi námskeiðs leggur hann fram greina- og bókalista sem síðan er lagaður að þeim kröfum sem kennari gerir til verkefnisins. Nemandi og kennari hafa með sér reglulega fundi um verkefnið, að jafnaði fimm á misseri.

Rannsóknarverkefni B (MFR006F)

Áður en nemandi skráir sig í rannsóknaverkefni velur hann verksvið í samráði við kennara. Í upphafi námskeiðs leggur hann fram greina- og bókalista sem síðan er lagaður að þeim kröfum sem kennari gerir til verkefnisins. Nemandi og kennari hafa með sér reglulega fundi um verkefnið, að jafnaði fimm á misseri.

Fræðaiðja og rannsóknir (ABF902F)

Markmið námskeiðsins er að undirbúa nemendur á meistarastigi fyrir skrif á lokaritgerð. Kennt er á hálfsmánaðarfresti, annan hvorn fimmtudag samkvæmt stundatöflu (undantekning er að þrjár vikur líða milli fjórða og fimmta tíma). Fyrsti hluti námskeiðs snýst um val á ritgerðarefni og frumheimildum, mótun rannsóknarspurningar og aðra þætti er lúta að upphafi vinnunnar. Næst verður sjónum beint að því teoretíska efni sem kemur til með að vera grundvöllur ritgerðarinnar, bæði hvernig rýnt er í efnið og það leitað uppi. Jafnframt verður rætt um þá nálgun sem nemendur hyggjast nýta sér og vinna með. Í þriðja og síðasta hluta verða nemendur með framsögur. Hér yrði um eins konar málstofu að ræða þar sem annars vegar ráð er gert fyrr þátttöku allra. Mikilvægt er að vinnan í kringum framsöguna sé markviss og nýtist við lokaskýrsluna sem allir nemendur skila og er nákvæm greinagerð (ásamt heimildaskrá með skýringum) um rannsóknarspurningu, uppbyggingu og efnistök væntanlegrar meistararitgerðar. Nemendur halda jafnframt dagbók þar sem grein er gerð fyrir undirbúningslestrinum og hvernig þeir textar sem lesnir eru koma til með að nýtast við ritgerðarskrif. Námsmatið í námskeiðinu er dagbókarskýrsla (25%), fyrirlestur í tíma (25%) og lokaritgerð (50%).

Lokaverkefni (MFR441L)

Lokaverkefni

Rannsóknaseminar A: Lýðræði og alþýðumenning (MFR714M)

Gildi samfélagsins gegnumsýra borgararétt með margvíslegum hætti. Allt frá háðsádeilu leikhússins til ofurhetjumynda, frá slúðri kaffihúsanna til eldvörpustríða félagsmiðlanna allsstaðar er verið að takast á við gildi samfélagsins á mismunandi hátt. Í þessu rannsóknaseminari verður skoðað hvernig lýðræðisleg orðræða sem varðar hugtökin jöfnuður, réttlæti, sammæli og tilverknaður dreifist með fjölmiðlum og hvernig borgararnir takast á við þessi gildi. Í námskeiðinu verður fjallað um kenningar á sviði boðskipta, frásagna, táknfræði, menningar og bókmennta og reynt að greina ferlana að baki þeim, með tilliti til samtímaviðburða sem hafa félagslegt og pólitískt vægi. Áhersla verður lögð á nýlegar félags- og pólitískar hreyfingar og sjónum beint að kyngervi, kyni og kynþætti í stjórnmálum. Eftir því sem pólitísk samskipti verða minna miðstýrð, er nauðsynlegt að huga meira að því hvernig lýðræðisorðræða birtist á óvæntum stöðum innan þess sem nefnt hefur verið heimur eftirsannleikans.

Rannsóknasemínar B: Pósthúmanismi og nýja efnishyggjan (MFR501F)

Í námskeiðinu fá nemendur innsýn í þá ólíku en þó skyldu strauma pósthúmanisma og hinnar nýju efnishyggju sem hafa verið áberandi í fræðilegri umræðu innan hug- og félagsvísinda á síðustu árum. Kannað verður með hvaða hætti hér er tekist á við arfleifð mannaldar og miðlæga stöðu mannsins í fræðilegri og vísindalegri orðræðu og leitast við að móta ný þekkingarlíkön þar sem horft er til náttúru og tækni. Auk þess verður horft til þess hvernig hér er gripið aftur til hugmynda um vitund utan sjálfsverunnar og lifandi efnisheim sem rekja má aftur til eldri þekkingarhefða allt frá heimsmyndafræði Platons til gervigreindar.

Náttúra, landnýting og menning hálendis Íslands: Almenningssamráð. (MFR506M)

Námskeiðið veitir hópi nemenda tækifæri til beinnar þátttöku í lýðræðislegu samráði um endurheimt vistkerfa á hálendi Íslands.  Í námskeiðinu takast nemendur á við það verkefni að móta tillögur um grundvallarviðmið stjórnvalda um hvernig haga skuli stefnumótun um uppgræðslu og gróðurvernd á hálendinu þar sem spurningar um endurheimt vistkerfa eru í forgrunni. Hópurinn vinnur með hópi leiðbeinenda og ræðir  við sérfræðinga um niðurstöður ólíkra rannsókna á jarðvegi, gróðri, beit og annarri nýtingu hálendisins. Nemendur fá einnig innsýn inn í margvísleg viðhorf um uppgræðslu lands sem tekist hefur verið á um hér á landi. Skipulögð verður ein vettvangsferð á tímabilinu en námskeiðinu lýkur með rökræðufundi þar sem nemendur fá það sameiginlega verkefni að móta tillögur til stjórnvalda.  Miðað er við aðferðafræði svokallaðs borgarakviðdóms (e. Citizen jury) sem á sér nokkra sögu í lýðræðislegum samráðsferlum (e. Public consultation, democratic engagement). Borgarakviðdómur hefur þó ekki komið við sögu í lýðræðislegri stefnumótun hér á landi áður. Námsmat byggir á vinnudagbókum sem nemendur halda á meðan á námskeiðinu stendur, þátttöku í fundum og samræðum hópsins og aðild að tillögugerð í lok námskeiðs.

Gagnrýnin gervigreindarfræði: Kenningar um gervigreind í nútímasamfélagi (MFR507M)

 Í námskeiðinu er fjallað um lykilþætti gervigreindar og þau djúpstæðu áhrif sem hún hefur á samtímann.  Námskeiðið er þverfaglegt og byggir m.a. á heimspeki, sagnfræði, tækni- og miðlarannsóknum. Nemendur munu skoða tilkomu spunagreindar og áhrif hennar á samskiptaform, siðferðisramma og hnattvæðingu. Í námskeiðinu verða rannsakaðar heimspekilegar og siðferðislegar spurningar um hlutverk gervigreindar í mótun mannlegrar sjálfsmyndar sem og áhrif hennar á atbeina og viðtekin samfélagsleg viðmið. Hugtök eins og falsfréttir, djúpfölsun, reikniritaskekkja, eftirlit, sjálfvirknivæðing og stafrænt ójafnrétti verða greind í hnattrænu samhengi, með sérstaka áherslu á samspil tækni og valdajafnvægis í samfélaginu. Námskeiðið samanstendur af fyrirlestrum, lesefni og hagnýtum æfingum þar sem nemendur beita fræðilegri nálgun til að kanna vaxandi hlutverk hugvísinda í greiningu á gervigreind. Sérstaða námskeiðsins er samþætting hagnýtra verkefna í kveikjuhönnun (e. prompt engineering) og stafrænum hugvísindum, sem veitir nemendum tækifæri til að skoða á gagnrýninn hátt hönnun og innleiðingu gervigreindartækni í skapandi og rannsóknartengdu samhengi. Námsmat byggir á verkefnadagbókum sem nemendur halda á námskeiðinu, virkri þátttöku í kennslustundum og munnlegri kynningu á stuttri, skriflegri greinargerð.

Rannsóknarverkefni A (MFR004F)

Áður en nemandi skráir sig í rannsóknaverkefni velur hann verksvið í samráði við kennara. Í upphafi námskeiðs leggur hann fram greina- og bókalista sem síðan er lagaður að þeim kröfum sem kennari gerir til verkefnisins. Nemandi og kennari hafa með sér reglulega fundi um verkefnið, að jafnaði fimm á misseri.

Rannsóknarverkefni B (MFR006F)

Áður en nemandi skráir sig í rannsóknaverkefni velur hann verksvið í samráði við kennara. Í upphafi námskeiðs leggur hann fram greina- og bókalista sem síðan er lagaður að þeim kröfum sem kennari gerir til verkefnisins. Nemandi og kennari hafa með sér reglulega fundi um verkefnið, að jafnaði fimm á misseri.

Lokaverkefni (MFR441L)

Lokaverkefni

Rannsóknaseminar C: Andstöður (MFR603M)

Í námskeiðinu rannsaka nemendur hlutverk „antagonisma“ gagnvart róttæku lýðræði. Við ræðum fyrst sjálft hugtakið róttækt lýðræði og rekja rætur þess til menningarrýni og síðmarxisma. Næst færum við okkur að róttækri stjórnmálabaráttu og ræðum helstu birtingarmyndir  hennar í vestrænum samfélögum samtímans. Nemendur skoða með gagnrýnum hætti hvernig róttækar hugmyndir geta grafið undan og jafnvel truflað hefðbundna félagslega valdaskiptingu og samfélagsgerð, en um leið einnig viðhaldið nýlendutengslum og forréttindahópum. Við lok námskeiðsins hafa nemendur skýrari sýn á hvernig róttækar lýðræðishugmyndir geta umbreytt samfélaginu og skilja um leið takmarkanir þess betur.

Rannsóknaseminar D: Kerfi heimsbókmenntanna (MFR811F)

Í námskeiðinu er sjónum beint að sögu, hlutverki og margbrotinni merkingu heimsbókmenntahugtaksins. Nemendur fá innsýn í eldri skrif um heimsbókmenntir allt frá tímum Goethes en áherslan er þó einkum á líflega umræðu innan fræðaheimsins síðastliðinn aldarfjórðung, þegar segja má að heimsbókmenntahugtakið hafi gengið í nokkra endurnýjun lífdaga með skrifum fræðimanna eins og Francos Moretti, Pascale Casanova og Davids Damrosch. Ennfremur verður lögð áhersla á kenningar um bókmenntakerfi og vægi þeirra fyrir umræður um heimsbókmenntir. Sérstaklega verður hugað að margvíslegum smærri kerfum eða undirkerfum, sem gjarnan er litið framhjá þegar fjallað er um heimsbókmenntir sem eitt heildstætt kerfi. Sjónum verður einnig beint sérstaklega að íslensku samhengi á þeim tíma þegar heimsbókmenntahugtakið tekur að festa rætur hér á landi og hugað að viðtökum bengalska Nóbelsskáldsins Rabindranaths Tagore, rauðum heimsbókmenntum og smásagnaþýðingum úr alþjóðamálinu esperanto.

Rannsóknarverkefni A (MFR004F)

Áður en nemandi skráir sig í rannsóknaverkefni velur hann verksvið í samráði við kennara. Í upphafi námskeiðs leggur hann fram greina- og bókalista sem síðan er lagaður að þeim kröfum sem kennari gerir til verkefnisins. Nemandi og kennari hafa með sér reglulega fundi um verkefnið, að jafnaði fimm á misseri.

Rannsóknarverkefni B (MFR006F)

Áður en nemandi skráir sig í rannsóknaverkefni velur hann verksvið í samráði við kennara. Í upphafi námskeiðs leggur hann fram greina- og bókalista sem síðan er lagaður að þeim kröfum sem kennari gerir til verkefnisins. Nemandi og kennari hafa með sér reglulega fundi um verkefnið, að jafnaði fimm á misseri.

Kvennabókmenntir (ABF726F)

Í þessu námskeiði verða lesnar bókmenntir kvenna allt frá Sappho og miðaldakvenhöfundum til síðari tíma höfunda eins og Charlotte Brontë, Virginia Woolf, Karen Blixen og Zora Neale Hurston.  Við munum lesa eitthvað af fræðilegu efni meðfram skáldskapnum en aðaláherslan verður á að vinna með verkin sjálf, staðsetja þau í sögulegu og menningarsögulegu samhengi.  Hvað eiga þessir höfundar sameiginlegt, annað en að vera konur?  Er hægt að tala um kvenhöfunda sem sérstakan hóp eða er slíkt í sjálfu sér staðfesting og viðurkenning á þeim kynjaaðskilnaði sem margir þessara höfunda hafa barist gegn?  Áherslan verður á lestur og greiningu verkanna og samanburð milli verka, tímabila og menningarheima.  Ætlast er til að nemendur komi vel undirbúnir í tíma þar sem áhersla verður á að vinna náið með textana í tíma.

Utanríkismál Íslands (ASK103F)

Fjallað verður um íslensk utanríkismál og utanríkisstefnu á tímabilinu 1940 til 2018. Gerð verður grein fyrir þeim breytingum sem orðið hafa á utanríkisstefnunni og reynt að meta hvaða þættir stýra utanríkisstefnunni. Leitast verður við að svara spurningunni hvers vegna og til hvers Ísland taki virkari þátt í alþjóðasamstarfi. Einnig verður fjallað um hvernig þjóðernishyggja hér á landi og alþjóðlegir atburðir eins og stríð Bandaríkjanna gegn hryðjuverkum hafa sett mark sitt á utanríkisstefnuna. Greint verður hvernig íslensk stjórnvöld hafa brugðist við alþjóðavæðingunni, Evrópusamrunanum, auknu hlutverki alþjóðastofnana, stefnu Bandaríkjanna í alþjóðamálum, endalokum kalda stríðsins og yfirstandandi efnahags- og fjármálakreppu. Fjallað verður um tvíhliða samskipti Ísland við nágrannaríkin og aukna þátttöku Íslands í starfi alþjóðastofnana. Til dæmis verður farið yfir samskipti íslenskra stjórnvalda við Bandaríkin og þátttöku Íslands í starfi Sameinuðu þjóðanna. Einnig verður fjallað um stofnun og störf Íslensku friðargæslunnar sem og aukna áherslu stjórnvalda á störf að þróunarmálum og mannréttindamálum. Kastljósinu verður beint að þeim áskorunum sem smáríki eins og Ísland standa frammi fyrir og þeim tækifærum sem þeim standa til boða í alþjóðasamfélaginu. Notast verður við kenningar í alþjóðastjórnmálum og smáríkjafræðum til að greina og skýra utanríkisstefnu Íslands. Rætt verður um hvort íslenskir ráðamenn trúi því í vaxandi mæli að Ísland hafi hæfni og getu til að láta til sín taka innan alþjóðastofnana og hafi skyldum að gegna í alþjóðasamfélaginu.

Menningartengd ferðaþjónusta (FER110F)

Í námskeiðinu verður hugað að þýðingu og skilgreiningu hugtaksins menningar í menningartengdri ferðaþjónustu með sérstöku tilliti til framsetningar og miðlunar ímynda og menningar á mismunandi vettvangi. Velt verður upp pólitískum og siðferðilegum spurningum hvað varðar söfnun, framsetningu og miðlun menningar í mismunandi samhengi og á mismunandi vettvangi, erlendis og hérlendis. Einnig verða skoðuð tengsl ferðaþjónustu við skapandi greinar. Spurningum varðandi eignarhald á menningararfleifð verða íhugaðar svo og í höndum hvers það að skapa menningararfleifð er.

Þrettán hlutir (FOR701M)

Conventional sociological or historical accounts tend to portray human life as if objects either are irrelevant or at best, passive and inert. This course follows the ‘material turn’ that has occurred in the social sciences and the humanities in the past 20 years and explores the importance of things for understanding human society and history. Drawing on examples from a wide range of disciplines from design history to archaeology, each week a different object is taken for study, illustrating the various disciplinary and theoretical approaches that have been taken to material culture in recent years. The course will be organized around weekly lectures, reading and discussion.  The course will be taught in english.

Skóli margbreytileikans og hið óvenjulega samfélag (INT002M)

Námskeiðið er inngangsnámskeið um inngildandi menntun og skóla án aðgreiningar. Söguleg dæmi um sérkennslu eru skoðuð og sett í samhengi við kenningar og sjónarmið frá fötlunarfræði, hugtök um brennimerkingu og öðrun, lýðræði og félagslegt réttlæti. Námskeiðið veitir nemendum skilning á því hvernig vinna má með margbreytilegum hópum í námi og kennslu, og hvernig kennarar og skólar geta unnið með nemendum sem hafa sérstakar þarfir og fjölskyldum þeirra í almennum skólum.

List og samfélag í samtíma (LIS701F)

List hefur í sögulegu tilliti verið sá þáttur samfélagsins þar sem nýjungar og framsýni hefur verið í mestum metum. Þetta frumkvæði listar hefur þó ætíð byggt á sögulegum forsendum — þess sem á undan kemur. Í þessu samhengi eru listamenn samtímans stöðugt að endurnýja fyrri forsendur sínar. Á sama tíma eru listheimar samtímans í eðli sínu margbrotnir — þar á sér stað sífellt meiri skörun ólíkra miðla og áhrifa, þar sem listamenn vinna á grundvelli fræðilegra forsendna, félagslegra forsendna og með tilliti til stjórnmála og efnahagsmála. Menningarlegar aðstæður breytast einnig ört í samtíðinni, fyrir tilstilli tækniþróunar, byggðaþéttingar, heimsvæðingar og náttúruvár, auk óvissu á sviði stjórnmála. Þetta leiðir til þess að eðli listastarfsins tekur sífellt meiri breytingum. Vegna þessa er mikilvægt að leggja stöðugt nýjan grunn að túlkun listarinnar og virkni hennar í samfélaginu, þar sem nýjar hugmyndir og skilgreiningar, á við ‚mannöld‘ og ‚síð-mennsku‘, gagnast til aukins skilnings á stöðu listar í samfélagi manna. Í námskeiðinu eru listfræðilegar forsendur samtíðarinnar teknar til endurskoðunar og listvettvangurinn — sagan og samtíðin — kannaður með hliðsjón af samspili listar við ólíkar greinar: sagnfræði, heimspeki, bókmenntir, fjölmiðla- og kvikmyndafræði, mannfræði, stjórnmálafræði, landafræði, félagsfræði.

Hnattvæðing (MAN095F)

Í námskeiðinu verða skoðaðar nýlegar kenningar og rannsóknir sem tengjast hnattvæðingu og hnattrænum ferlum. Markmið námskeiðsins er að gefa nemendum yfirsýn yfir mikilvæg þemu sem tengjast hnattvæðingarferlum.  Skoðaðar verða rannsóknir sem varpa ljósi á ólíkar hliðar hnattvæðingar og afleiðingar fyrir félagslegan, efnislegan og pólitískan veruleika. Í námskeiðinu er bæði fjallað á gagnrýnin hátt um fyrrnefnd hugtök en einnig lögð áhersla á að skoða rannsóknir á hvernig fólk er þátttakendur/þolendur/gerendur í hnattvæðingarferlum.

Kennslan felst í fyrirlestrum og umræðum. 

Námskeiðið er kennt á ensku, en hægt er að skila inn verkefnum á íslensku.

The Arctic Circle (UAU018M)

Með loftslagsbreytingum er talið að mikilvægi norðurslóða muni aukast á næstu áratugum þar sem náttúruauðlindir verða aðgengilegri og nýjar samgönguleiðir opnast. Á sama tíma skapast ógnir við viðkvæm vistkerfi og samfélög en efnhagsleg tækifæri verða einnig til. Arctic Circle samtökin mynda viðamikið tengslanet sem byggir á alþjóðlegu samstarfi og umræðu um framtíð norðurskautsins. Arctic Circle samtökin eru opinn og lýðræðislegur vettvangur með þátttöku ríkisstjórna, stofnana, fyrirtækja, háskóla, fræðimannahópa, umhverfissamtaka, samfélaga frumbyggja, almennra borgara og annars áhugafólks um þróun norðurskautsins og afleiðinga þess á framtíð jarðar. Árlega Arctic Circle ráðstefnan er stærsta alþjóðlega samkoman með áherslu á norðurskautið. Árlega mæta yfir 2000 þátttakendur frá yfir 50 löndum.

Á Arctic Circle ráðstefnunni hefur meðal annars verið fjallað um eftirtalin málefni:

• Bráðnun íss og öfgakennd veður
• Hlutverk og réttur innfæddra
• Öryggismál á norðurslóðum
• Innviðir fjárfestinga á norðuslóðum
• Byggðaþróun
• Innviðir flutningakerfa
• Orkumál
• Hlutverk Evrópu- og Asíuþjóða
• Asía og Norðursjávarsiglingaleiðin
• Lýðheilsa og velferð á heimskautasvæðum
• Vísindi og þekking frumbyggja
• Ferðamennska og flugsamgöngur á norðurslóðum
• Vistkerfi og haffræði
• Sjálfbær þróun
• Þróun endurnýjanlegrar orku fyrir afskekkt samfélög
• Tækifæri og ógnir við borun eftir náttúruauðlindum
• Auðlindir á norðuslóðum
• Viðskiptasamstarf á norðurslóðum
• Úthöfin á norðurslóðum
• Sjávarútvegur og lífrænar auðlindir
• Jarðfræði og jöklafræði
• Heimskautaréttur: sáttmálar og samningar
• Heimur háður ís: norðurslóðir og Himalaya

Á námskeiðinu taka nemendur þátt í Arctic Circle ráðstefnunni í Hörpu. Skyldumæting er fyrir nemendur á ráðstefnuna. Nemendur þurfa að mæta í tvær kennslustundir, eina stuttu fyrir ráðstefnuna og aðra stuttu eftir ráðstefnuna.

Arctic Circle Assembly verður 17. - 19. október 2024 í Hörpu.

Nemendur greiða skráningargjald á ráðstefnuna. Gjaldið er almennt nemendagjald með afslætti. 

Sjálfbær þróun, stefnumótun umhverfismála og stjórnun náttúruauðlinda (UAU101F)

Ýmsum aðferðum má beita til að hafa áhrif á lífsstíl fólks og hegðun til að draga úr óæskilegum áhrifum á umhverfið og stuðla að sjálfbærri þróun. Þetta námskeið fjallar um umhverfis og auðlindastjórnun sem hefur að markmiði sjálfbæra þróun. Námskeiðinu er skipt í þrjá hluta. Í þeim fyrsta er fjallað um sjálfbæra þróun og hugtakið skilgreint frá ýmsum sjónarhornum. Sérstaklega er rætt hvort hagvöxtur samrýmist sjálfbærri þróun, hvernig megi samræma hin mörgu markmið sem felast í sjálfbærri þróun, umhverfisvísar og framkvæmd markmiða sjálfbærrar þróunnar. Í öðrum hluta verður fjallað um aðferðir sem notaðar eru við ákvarðanatöku í umhverfis og auðlindastjórnun svo sem ákvarðanagreiningu, og kostnaðar-og ábatagreiningu sem og mat á virði nátturuauðs. Í síðasta hluta námskeiðsins verða ýmis stjórntæki sem notuð eru til umhverfis- og auðlindastjórnunar kynnt og krufin til mergjar í alþjóðlegu samhengi, bæði hvað varðar hugmyndafræðilegan grunn þeirra og þær aðferðir sem þau byggja á. Þau dæmi sem tekin eru breytast ár frá ári og byggja á áhuga þeirra nemenda sem taka námskeiðið hvert ár, svo sem kvótakerfi, skilagjöld, mengunarskattar og fjölmarkmiða stjórnun.

Mannskepnur og önnur dýr (ÞJÓ110F)

Kennsla fer fram með fyrirlestrum, umræðu, rafrænum fyrirlestrum og vettvangsferðum í náttúru og á söfn.

Samskipti manneskjunnar við önnur dýr er viðfangsefni þessa námskeiðs sem við nálgumst frá bæði fræðilegum og listrænum sjónarhornum. Nemendur vinna sjálfstæð verkefni, um dýr að eigin vali, þar sem áhersla er einnig lögð á sjónræna framsetningu - t.d. teikningar eða ljósmyndir.  Í fyrirlestrum verður m.a. fjallað um hvítabirni, hvali, geirfugla og lunda og nýlegar rannsóknir á þeim.  Fjallað verður um áhrifavald og ólíkar birtingarmyndir dýra í margvíslegu listrænu og menningarlegu samhengi, til dæmis í fornbókmenntum, þjóðsögum, munnmælum, kvikmyndum, fréttum, efnismenningu og ferðamennsku. Þá verður til dæmis hugað að „framhaldslífi“ dýra í formi listmuna, safngripa og minjagripa. Við munum skoða gripi í einkaeigu og á opinberum vettvangi og spyrja spurninga á borð við: hvað gerist þegar lifandi dýri er breytt í safngrip? Hvernig þróast og breytist merking dýrsins í ólíku samhengi? Hvernig mótast hugmyndir okkar um dýr? Tekist verður á við hlutverk ólíkra dýra í þekkingasköpun og mótun orðræðu um loftslagsmál og málefni norðurslóða, tengsl við ákveðin landsvæði og menningarhópa og hlutverk þeirra í ímynda- og sjálfsmyndasköpun bæði fortíðar og samtíma.  Stigið verður út fyrir hefðbundna ramma sem snúa að aðgreiningu manna/dýra og annarra lífvera um leið og við könnum samtvinnaða hugmynda- og vistheima þeirra.

Markmið

Markmið námskeiðs er að velta upp áríðandi spurningum og málefnum er snúa að sambúð fólks og dýra, loftlagsbreytingum, útrýmingu dýrategunda og sjálfbærni. Við munum íhuga hvernig listamenn, rannsakendur, aðgerðasinnar og söfn hafa tekið þátt í umræðu um þessi málefni og hvernig hægt sé að þróa umræðuna áfram. Við munum skoða hvernig mismunandi lista- og menningarminjasöfn miðla hugmyndum og upplýsingum um samband manna og dýra í gegnum safneign sína og sýningar. Nemendur eru hvattir til að nálgast, með gagnrýnum hætti, sjónrænt efni, muni, gripi og texta, bæði rafrænt en einnig með heimsóknum á söfn og sýningar. 

Sviðslistafræði (Performance Studies): Frá sagnaflutningi til uppistands, kjötkveðjuhátíða og stjórnmálamanna (ÞJÓ107F)

Sviðslistafræði (Performance Studies) fjallar um það hvernig fólk í öllum samfélögum, bæði fyrr og nú, tekur þátt í ymis konar sviðslist (performances) í daglegu lífi, á mismunandi "leiksviðum", allt frá helgisiðum til kirkjupredikana, leiksýninga, kvikmyndasýninga, útvarpsþátta, uppistands, sagnaflutnings, gjörningalistar, hátíða, útskriftasiða, matarboða, dulbúningasiða og málflutnings stjórnmálamanna heima og erlendis. Á námskeiðinu munu nemendur kynnast þeim margslungnu táknmálsformum sem beitt er í mismunandi tegundum sviðslista, frá talmáli til búninga, útlits, svipbrigða, kyns, samhengis, hljóðs, "timing" og nytsemi rýmis og viðtöku áhorfenda.

Vinnulag

Kennsla fer fram í fyrirlestrum, umræðum um fyrirlestra og farið í heimsóknir.

Sjónrænar rannsóknaraðferðir (FMÞ001M)

Markmið námskeiðsins er að nemendur öðlist aðferðarfræðilega þekkingu, skilning og verklega færni til að greina myndir og önnur sjónræn rannsóknargögn (ljósmyndir, kvikmyndir, teikningar, auglýsingar, netmiðla, o.s.frv.). Farið verður í ýmsar aðferðir við greiningu á sjónrænu efni og hugað verður að sjónrænum gagnasöfnum og vinnu með þau. Nemendur fá þjálfun í því að kynna sér og leggja sjálfstætt mat á fyrirliggjandi rannsóknir. Námskeiðið byggist upp á hagnýtum verkefnum, þar sem nemendur undirbúa og hanna rannsóknaáætlanir, afla gagna og spreyta sig á greiningu þeirra. Námskeiðið er þverfaglegt og hentar nemendum á hug- og félagsvísindasviði, sem og öðrum sviðum.

Skapandi heimildamyndir (HMM220F)

Fjallað verður um helstu tegundir heimildamynda, aðferðir, þróun þeirra og tilgang.

Nemendur læra að skrifa handrit að stuttri heimildamynd og að hugsa allt ferli heimildamyndagerðar, frá grunnhugmynd að fullbúinni mynd, ástunda fagleg vinnubrögð og læra að skipuleggja tökur.

Nemendur ættu einnig að ná tökum á grunnatriðum í kvikmyndatöku og klippingu. Í því samhengi verður unnið eitt verkefni á síma til að ná tökum á tækniatriðum í klippi. Allir nemendur þurfa að skila að minnsta kosti einni fullbúinni stuttri heimildamynd, handriti og æfingaverkefni í klippi. Nemendur ræða nálgun og efnistök verkefna sinna við samnemendur og kennara.

Í námskeiðinu verða sýndar heimildamyndir, bæði brot úr þeim og í fullri lengd, þar sem rætt verður um hugmyndirnar bak við myndirnar, listrænar ákvarðanir, tilgang og siðfræði heimildamynda. Áhersla er lögð á sjálfstæð vinnubrögð.

Tökur fara fram í mars og þurfa að vera búnar fyrir 30. mars, en þá hitta nemendur kennara í klippiherberginu í Odda.

Ekki er ætlast til að nemendur kaupi neinar bækur fyrir þetta námskeið en nauðsynlegt er að þeir hafi sjálfir flakkara til að geyma efnið sitt á og SD kort í myndavélar fyrir eigin upptökur. Einnig er mælt með að nemendur séu með góð heyrnatól.

Námskeiðið er kennt í lotum. Nemendur vinna að heimildamynd alla önnina og í lok annar verður frumsýning í Bíó Paradís.

Námskeiðið er ekki kennt í fjarnámi.

Listgagnrýni og sýningarstjórn (LIS805F)

Í námskeiðinu er lagður grundvöllur að virku starfi sýningarstjóra fyrir hagnýt störf á myndlistar- og safnavettvangi. Unnið er á þverfaglegan og gagnrýnin hátt með hugtök og kenningar sem snúa að starfi sýningarstjóra á vettvangi samtímalistar. Í námskeiðinu vinna nemendur í teymum og setja upp sýningu í samstarfi við myndlistarnema eða myndlistarmenn. Nemendur koma til með að beita þekkingu og aðferðum í verki, vinna að undirbúningi, hönnun, textaskrifum og gerð kynningarefnis í tengslum við sýningarhaldið. Námskeiðið er að hluta til unnið í samvinnu við meistaranám í myndlist í LHÍ, auk þess sem nemendur eiga þess kost að eiga í samstarfi við Listasafn Háskóla Íslands og önnur viðurkennd listasöfn.

Safn og samfélag: Sirkus dauðans? (SAF603M)

Fjallað verður um samfélagslegt hlutverk safna út frá margvíslegum sjónarhornum: efnahagslegum, pólitískum, menningarlegum, félagslegum og síðast en ekki síst alþjóðlegum. Fjallað verður meðal annars um hlutverk safna í hugmyndinni um þjóð, lagalegt umhverfi safna, rekstrarform, staða og hlutverk þjóðarsafna, safna í eigu sveitarfélaga, félagasamtaka og einkafyrirtækja, fjármögnun safnastarfs, stefna yfirvalda í málefnum safna, söfn og mannréttindi, söfn og áföll (trauma), kynjahugmyndir og fleira. Í námskeiðinu er einnig hugað að möguleikum safna á að virkja fólk og samfélög til þátttöku í starfsemi þeirra eins og söfnun, heimildaöflun, sýningarstjórnun, sýningargerð og annarri miðlun. Skoðuð verða innlend og erlend dæmi. Eftir því sem því verður komið við, eru farnar ein til tvær vettvangsferðir. Námskeiðið er eingöngu kennt í fjarnámi.

Nýjar raddir í þýðingafræði (ÞÝÐ029F)

Á undanförnum áratugum hefur ný orðræða haslað sér völl innan þýðingafræði. Félagsfræðileg og menningarfræðileg viðhorf skipta meira máli en áður. Athyglin beinist þannig að hlutverki þýðinga í hinum hnattvædda heimi, einkum í fjölmála samfélögum og jafnvel á átaka- og hættusvæðum. Starfsemi félaga- og andspyrnuhreyfinga fer oftar en ekki fram á sviði þýðinga. Feminísk þýðingafræði er sterk og blómstrandi grein fagsins.

Rannsóknir beinast einnig að hlutverki þýðenda, starfsumhverfi þeirra og samstarfi við aðra aðila í þýðingarferlinu. Þannig eru t.d. hliðartextar rannsakaðir sem þýðendur semja eða gögn í einkaskjalasöfnum þeirra athuguð. Ekki má gleyma að ný þýðingartækni breytir starfi þýðenda en getur einnig haft mótandi áhrif á textagerð og þróun tungumála.

Í málstofunni kynnast nemendur nýjum rannsóknum í þýðingafræði.

Nemendur flytja erindi í tíma, þeir geta valið að skrifa fræðilega ritgerð, stunda þýðingarýni eða þýða texta að eigin vali. Málstofan er vettvangur akademískrar samvinnu nemenda og kennara þar sem virk þátttaka, gagnrýnin hugsun og opinská skoðanaskipti eru í fyrirrúmi.