Fæðingatíðni innflytjenda skoðuð í fyrsta sinn
„Fæðingatíðni innflytjenda á Íslandi hefur ekkert verið rannsökuð áður,“ segir Ari Klængur Jónsson, aðjunkt í Háskóla Íslands og rannsakandi. Hann rýnir nú nú fæðingatíðni pólskra innflytjenda í rannsóknarverkefni sem er partur af stærri rannsókn sem þar sem fæðingatíðni á Íslandi er í brennidepli út frá ýmsum þáttum.
Fæðingartíðni pólskra kvenna hærri hér en í heimalandinu
Í rannsókninni eru notuð gögn frá Hagstofu Íslands til að bera saman fæðingatíðni pólskra kvenna, sem voru búsettar á Íslandi árin 2014–2022, við fæðingartíðni íslenskra kvenna á sama tímabili. Þá eru gögnin sett í samhengi við opinberar tölur frá Íslandi og Póllandi. „Þetta er grunnrannsókn sem skoðar þessa tvo hópa hvorn út frá öðrum,“ útskýrir Ari Klængur.
Rannsóknin leiðir í ljós að árið 2014 var fæðingatíðni pólskra kvenna á Íslandi 1,75 börn á ævi að meðaltali. Það var hærra en tíðnin í Póllandi (1,3) en þó lægra en tíðnin meðal íslenskra kvenna (2,0). Rannsóknir í öðrum löndum hafa sýnt að það tekur oft nokkur ár fyrir fæðingartíðni innflytjenda að ná hámarki eftir flutning. Árið 2022 hafði fæðingatíðni pólskra kvenna á Íslandi hins vegar fallið niður í rétt rúmlega eitt barn og var lægri en í Póllandi. Á sama tíma hafði fæðingatíðni íslenskra kvenna lækkað niður í um það bil 1,8 börn á ævi að meðaltali.
Ari segir að verkefnið opni dyrnar fyrir frekari rannsóknir á áhrifum samfélagslegra og efnahagslegra breytinga á fæðingartíðni innflytjenda. Auk þess geti það skipt sköpum í stefnumótun, sérstaklega þegar kemur að stuðningi við fjölskyldur.
Þjóðfélagslega mikilvæg rannsókn
Þrátt fyrir að um sé að ræða grunnrannsókn hefur hún mikla þýðingu fyrir samfélagið. „Þetta er fyrsta skrefið í að skilja hvernig mismunandi þættir, eins og tekjur og menntun, geta haft áhrif á þessar tölur,“ segir Ari.
Eins og áður kom fram benda sambærilegar erlendar rannsóknir til þess að það taki oft nokkur ár fyrir fæðingatíðni innflytjenda að ná hámarki eftir flutning þeirra. Slíkar niðurstöður geta gefið innsýn í hvernig samfélagsleg og efnahagsleg umgjörð getur mótað fjölskyldumynstur.
Hvað skýrir lækkandi fæðingartíðni?
Verkefnið er hluti af stærri rannsókn sem hlaut öndvegisstyrk frá Rannís árið 2022. Þar er fæðingatíðni á Íslandi skoðuð út frá ýmsum sjónarhornum, þar á meðal tekjum og uppruna. Sú nálgun skapar mikilvægar upplýsingar fyrir stefnumótendur.
Í rannsókninni er aðferðafræði lýðfræðinnar nýtt en þar er átt við við aldursbundna fæðingatíðni og svokallað „event history analysis“ sem er tölfræðileg aðferð sem notuð er til að greina tímabundin ferli og líkurnar á að tiltekinn atburður eigi sér stað á ákveðnum tímapunkti. Þrátt fyrir það segir Ari að suma þætti skorti í greininguna, eins og lengd búsetu.
„Við getum ályktað að fjölgun pólskra kvenna á Íslandi hafi einnig haft áhrif á þessar niðurstöður þar sem fjöldinn hefur aukist svo hratt á stuttum tíma,“ segir Ari.
Þetta er þó aðeins hluti af stærri spurningu: Hvaða þættir hafa áhrif á ákvarðanir fjölskyldna? Svipaðar rannsóknir annars staðar á Norðurlöndum hafa sýnt að pólskir innflytjendur í löndum eins og Noregi upplifa svipað mynstur þótt breytingarnar séu hægari.
Skapar tækifæri til frekari rannsókna á fæðingartíðni
Ari segir að þetta verkefni opni dyrnar fyrir frekari rannsóknir á áhrifum samfélagslegra og efnahagslegra breytinga á fæðingartíðni innflytjenda. Auk þess geti það skipt sköpum í stefnumótun, sérstaklega þegar kemur að stuðningi við fjölskyldur.
Á Íslandi hefur verið bent á að breytingar í húsnæðisverði, þjónustu og atvinnuástandi geti haft veruleg áhrif á ákvarðanir fólks um að eignast börn. Það gæti vakið upp mikilvæga spurningu: Hvernig getum við sem samfélag skapað betri aðstæður fyrir fjölskyldur, bæði innlendar og erlendar?
Höfundur greinar: Viktor Jes Backman Ingvarsson, nemi í blaða- og fréttamennsku
