Aðstæðubundið sjálfræði og kynverund (ÞRS102F)

Í námskeiðinu er fjallað um kenningar um aðstæðubundið sjálfræði og með hvaða hætti megi nota þær til að stuðla að auknu sjálfræði þeirra sem þurfa mikinn stuðning í daglegu lífi. Einnig er fjallað um hugtökin kyngervi og kynverund í samhengi við líf og reynslu fatlaðs fólks. Leitast verður við að fjalla um hugtakið sjálfræði út frá siðfræðilegum skilningi og í því skyni verður fjallað um kenningar femínista um hugtakið aðstæðubundið sjálfræði. Skoðaðar verða ýmsar hliðar sjálfræðis eins og til dæmis hvernig megi auka virðingu fyrir persónueinkennum, sjálfstæði, kynhlutverkum og kynverund. Sjónum er beint að því hvernig litið hefur verið á fatlað fólk sem eilíf börn, kynlaus eða með hömlulausa kynhvöt. Þessar mótsagnakenndu staðalmyndir hafa orðið til þess að fatlað fólk hefur takmarkað aðgengi að fullorðinshlutverkum. Í námskeiðinu er sjálfræðishugtakið tengt við samning Sameinuðu þjóðanna um réttindi fatlaðs fólks.

Þroskaþjálfar í menntakerfinu (ÞRS103F)

Á námskeiðinu er fjallað um hlutverk þroskaþjálfa á ólíkum stigum og sviðum menntakerfis. Hugmyndafræðin um inngildandi menntun verður sett í samhengi við hugmyndir, lykilhugtök og faglegar áherslur  þroskaþjálfafræða. Sjónum er beint að  leiðtoga- og ráðgjafahlutverk þroskaþjálfa í íslensku menntakerfi, með áherslu á stuðning við virka og fulla þátttöku, teymisvinnu og þverfaglegt samstarf.

Fjallað verður um þróun og framkvæmd stoðþjónustu innan menntakerfis á Íslandi og stuðningshugtakið skoðað frá víðu sjónarhorni með því að líta til allra leiða og aðgerða sem auka hæfni menntastofna og samfélags til að mæta fjölbreytileikanum. Horft verður til þess hvernig hægt sé að virkja umhverfið til stuðnings og gera stuðninginn sjálfbæran.

Mannréttindi í heimi margbreytileikans (ÞRS101F)

Í þessu námskeiði verður fjallað um mannréttindi í víðu samhengi, með áherslu á margbreytileika mannlífsins og þróun inngildandi samfélaga. Fjallað verður um réttindagæsluhlutverk þroskaþjálfa og nemendur takast á við að greina kerfislæga mismunun jaðarhópa út frá ólíkum mismunabreytum. Fjallað verður um geðheilbrigði og áföll með áherslu á tengsl valds og mismununar. Líkanið „vald, ógn og merking“ verður kynnt sem greiningartæki sem unnið getur markvisst gegn innbyggðri kerfislægri mismunun jaðar- og viðkvæmra hópa. Þá verður staða mannréttinda í víðu samhengi rædd og hvernig hægt er að bregðast við gagnrýni á hugmyndina um jöfn grundvallarréttindi til handa öllu fólk í heimi þar sem umræða verður stöðugt skautaðri. Mannréttindahugtakið verður skoðað í sögulegu samhengi og farið yfir lykil mannréttindasamninga og innbyrðis tengingu þeirra. Heimsmarkmið Sameinuðu þjóðanna verða kynnt með áherslu á hvernig þau tengjast og eru samofin mannréttindum og mannréttindasamningum. Nemendur þjálfast jafnframt í verkefnavinnu við að beita mannréttindasjónarhorni við að greina stöðu ólíkra hópa, svo sem fatlaðs fólks, flóttafólks, kvenna og barna.

Fjölskyldumiðaður snemmtækur stuðningur (ÞRS515M)

Á námskeiðinu er fjallað um fræðilegan bakgrunn og kjarnahugtök fjölskyldumiðaðs snemmtæks stuðnings (family-centred services, family-centred early intervention). Áherslan er á fjölskyldur ungra fatlaðra barna en innihald námskeiðsins á þó við um fleiri sem þarfnast sértæks stuðnings. Heildræn sýn á börn og fjölskyldur er útgangspunktur hugmyndafræðinnar með þverfaglega samvinnu og miðlun þekkingar, sameiginlegan skilning á lykilhugtökum, þróun sameiginlegra markmiða og farsæld fjölskyldna að leiðarljósi.  Í því skyni er áhersla lögð á þverfaglega teymisvinnu og hvernig samtvinna megi sérfræðiþekkingu, (sér)kennslu og þjálfun við nám og daglegar athafnir í leikskólum og annarsstaðar í nærumhverfi barna með inngildingu og fullgildi (fatlaðra)barna að leiðarljósi.

Valdeflandi leiðir í þjónustu (ÞRS207F)

Viðfangsefni námskeiðsins eru valdeflandi leiðir og aðferðir í þjónustu við fólk með fjölþættar stuðningsþarfir. Fjallað er um hugmyndafræði og hagnýtingu leiðanna með áherslu á persónumiðaða starfshætti, sjálfræði, notendasamráð og fulla þátttöku í samfélagi og eigin lífi.

Námskeiðið undirbýr nemendur undir það hlutverk að vera ráðgjafi og samstarfsaðili notenda í velferðarkerfinu. Í því samhengi er sjónum beint að gerð einstaklingsbundinna þjónustuáætlana samkvæmt lögum nr. 38/2018 og hvernig hægt er að nýta valdeflandi samskiptaleiðir til að tryggja samráð við notanda um stuðningsþörf hans sem og markmið og útfærslu þjónustunnar.

Nemendur sækja námskeiðið samhliða námskeiðinu ÞRS205F Vettvangsnám: tengsl fags og fræða. Verkefni námskeiðsins eru vettvangstengd og unnin að hluta á vettvangstað í samráði við leiðbeinendur. 

Árangursríkur stuðningur og hagnýting matstækja (ÞRS206F)

Í þessu námskeiði er fjallað um árangursríkan stuðning við félags- og tilfinningafærni (e. social-emotional learning) nemenda á ýmsum aldri, bæði í hópum og á einstaklingsgrundvelli, með áherslu á hlutverk þroskaþjálfa, inngildandi samfélag og mannréttindi. Fjallað verður á gagnrýninn hátt um styrk- og veikleika ýmissa aðferða í stuðningi við félags- og tilfinningafærni, með hliðsjón af stöðu rannsókna á þessu sviði. Einnig er fjallað um undirstöðuatriði matstækja, styrkleika og takmarkanir matstækja sem nýtt eru hérlendis, túlkun matsniðurstaðna og hagnýtingu þeirra í störfum þroskaþjálfa á vettvangi.

Nemendur sækja námskeiðið samhliða námskeiðinu ÞRS205F Vettvangsnám: tengsl fags og fræða. Áhersla á er að verkefni námskeiðsins séu vettvangstengd og hagnýt. Starfandi þroskaþjálfar sem eru skráðir í 30e viðbótardiplómu eða meistaranám í þroskaþjálfafræðum geta unnið verkefnin á eigin vinnustað.

Starfstengd leiðsögn og handleiðsla (ÞRS004M)

Námskeiðið skiptist í þrjá meginefnisþætti. Í fyrsta lagi umfjöllun um starfstengda leiðsögn í vettvangsnámi og við nýliða í starfi. Í öðru lagi umfjöllun um lykilþætti sem nýtast nemendum og fagfólki við að njóta leiðsagnar og handleiðslu við eigin fagþróun. Í þriðja lagi er fjallað um eðli og framkvæmd handleiðslu og þau líkön sem þar er gagnlegt að þekkja.   

Meginmarkmið námskeiðsins er að efla skilning nemenda á gildi þess að nýta og njóta lærdómssamfélags og stuðnings við eigin fagþróun undir leiðsögn á námsárum og sérhæfðri faghandleiðslu á öllum stigum starfsferils. Einnig öðlist nemendur dýpri skilning á tengslum streitu, starfsþreytu og starfsþrots og verndandi hlutverki starfstengdrar leiðsagnar og handleiðslu þar að lútandi. Á námskeiðinu fá nemendur í hendur verkfæri til aukinnar sjálfsþekkingar, verndar og viðbragðsfærni í starfi.  

Algild hönnun (ÞRS002M)

Námskeiðið er bæði fræðilegt og hagnýtt. Hugmyndafræði algildrar hönnunar verður rædd út frá sjónarhornum jafnréttis, fötlunarfræða og hönnunar. Skoðuð verða tengsl við aðstæðubundið sjálfræði, inngildandi menntun og heilsu. Sjónum verður beint að ólíkum leiðum til að ná markmiðum algildrar hönnunar og það skoðað í samhengi við hugtökin viðeigandi aðlögun og viðeigandi stuðningur.

Nemendur kynnast útfærslum og lausnum í anda algildrar hönnunar á ólíkum sviðum og fá tækifæri til að hanna umhverfi og móta algildar leiðir til þátttöku á völdu sviði.

Námskeiðið er skipulagt út frá hugmyndum algildrar hönnunar í námi. Lagt er upp með að nemendur öðlist þannig hagnýta þekkingu og færni í því að skipuleggja námsumhverfi, kennslu, fræðslu og upplýsingamiðlun á algildan hátt ásamt reynslu af því að læra í slíku námsumhverfi. 

Trans börn og samfélag (UME204M)

Markmið:

Markmið námskeiðsins er að nemar kynnist hugmyndum, kenningum og rannsóknum í fræðum sem koma inn á veruleika og upplifanir trans fólks (trans fræði). Einnig verða meginhugmyndir gagnrýnna bernskufræða kynntar. Áhersla verður lögð á að þátttakendur verði meðvitaðir um veruleika trans ungmenna og trans barna og samfélagslega orðræðu um málaflokkinn.

Viðfangsefni:

Unnið verður meðal annars með hugtökin kyngervi, kynjatvíhyggja, kynsegin, kynvitund, samtvinnun, trans* hugtakið, síshyggja, umhyggja, barnavernd og réttindi barna. Fjallað verður um megininntak transfræða/hinseginfræða og hvernig hægt er að nýta sér þá nálgun til varpa ljósi á uppeldi, menntun, samfélag, tómstunda- og félagsstarf og íþróttir. Nálgunin verður í anda gagnrýnna trans- og bernskufræða og félagslegrar mótunarhyggju. Enn fremur verður fjallað um skólakerfi og aðrar stofnanir, hérlendis og erlendis, og hvernig margs konar mismunun skapast og viðhelst og getur ýtt undir stofnanabundna transfóbíu og síshyggju. Lesnar verða nýjar íslenskar og erlendar rannsóknir í tengslum við efnið. Þá verður lögð áhersla á að þjálfa verðandi uppeldis- og menntunarfræðinga, þroskaþjálfa, foreldrafræðara, kennara, tómstunda- og félagsmálafræðinga, stjórnendur og annað fagfólk til að skapa hinsegin/trans vænt andrúmsloft í viðeigandi hópum sem unnið er með.

Bjargráð og stuðningur (ÞRS006M)

Í þessu námskeiði er fjallað um undirstöðuatriði áfallamiðaðrar nálgunar, með sérstakri áherslu á fatlað fólk og aðra jaðarsetta notendahópa. Nemendur læra að þekkja algengi áfalla og áhrif áfalla og ólíkra tegunda valdaójafnvægis á líf, hegðun og bjargráð einstaklinga. Jafnframt hvernig hægt er að byggja upp valdeflandi og persónumiðaðan stuðning sem miðar að því að draga úr neikvæðum afleiðingum áfalla og koma í veg fyrir endur-upplifanir á áföllum. Sérstök áhersla er lögð á aðferðir sem styðja við tilfinningastjórn, samskipti og seiglu í lífi og starfi.

Kynjajafnrétti í skólastarfi (KME101F)

Í námskeiðinu verður fjallað um kynjafræði og hvernig helstu hugtök þeirra, svo sem kyn, jafnrétti, kyngervi, kynhlutverk, samtvinnun, hinsegin fræði, kynímynd, staðalmyndir, kynbundið ofbeldi, kynfræðsla, karlmennska og kvenleiki, nýtast til að skilja og skipuleggja skólastarf. Þá verður kynnt löggjöf um kynjajafnrétti og kynjajafnréttisfræðslu og fjallað um tengsl kynjajafnréttis og annars jafnréttis, sbr. aðalnámskrá leik-, grunn- og framhaldsskóla. Sérstök áhersla er lögð á að nemendur í námskeiðinu geti greint námsumhverfi, aðferðir og námsefni frá kynjasjónarhorni. Einnig að þeir geti greint val leikja í leikskóla og í frímínútum og skólaíþróttum.

Nemendur þurfa að mæta í lok nóvember til að kynna lokaverkefni sitt í námskeiðinu.

Í námskeiðinu verður gengið verður út frá því grundvallarsjónarmiði sem kemur fram í aðalnámskrá leik-, grunn- og framhaldsskóla að menntun um jafnrétti kynjanna feli í sér gagnrýna skoðun á viðteknum hugmyndum í samfélaginu í því augnamiði að kennarar geti kennt börnum og ungmennum að greina þær aðstæður sem leiða til mismununar sumra og forréttinda annarra á forsendum kyns.

Námsmat mun felast í lestrardagbókum, hugtakakönnun og hagnýtum verkefnum tengdum skólastarfi á viðkomandi skólastigi. Skyldumæting er í kynningu lokaverkefnis. 

Nemendur með sérþarfir í framhaldsskólum (MAL202F)

Námskeiðið er valnámskeið og ætlað þeim sem eru í sérkennslu- eða framhaldsskólakennaranámi. Markmið námskeiðsins er að nemendur öðlist innsýn inn skipulag og framkvæmd stuðnings fyrir framhaldsskólanema sem eiga rétt á kennslu og sérstökum stuðning í námi í samræmi við metnar sérþarfir. Fjallað verður um kenningar og rannsóknir á sviði námsstuðnings og sérkennslu í framhaldsskólum með það fyrir augum að þátttakendur geti nýtt sér niðurstöður á skipulegan hátt. Áhersla er lögð á þverfaglega nálgun og samstarf. Nemendur kynnast þeirri stoðþjónustu sem er í boði innan framhaldsskóla til að styðja við nemendur með sérþarfir eða fötlun.

Innbyrðing kúgunar (ÞRS003M)

Kúgun minnihlutahópa er málefni sem félagsvísindi hafa skoðað töluvert síðustu áratugina en styttra er síðan farið var að rannsaka sálfræðileg áhrif kúgunar sem birtist oft í innbyrðingu kúgunarinnar. Í þessu námskeiði verða nemendum kynntar gagnrýnar kenningar sprottnar upp úr síð-nýlendu sálfræði. Farið verður bæði í það hvernig kúgun er innbyrt en einnig verður varpað ljósi á innbyrðingu kúgunar ákveðinna hópa, t.d. fatlaðra, innflytjenda og hinsegin fólks. Þekking samfélagsins á sálrænum áhrifum innbyrðingar þessara hópa er mikilvæg og þegar fagfólk starfar á vettvangi er þýðingarmikið bregðast rétt við birtingarmyndum innbyrðingar og reyna að draga úr neikvæðum áhrifum hennar eins og hægt er.