Leikskólafræði I - Leikskólinn sem menntastofnun (LSS101G)

Námskeiðið miðar að því að nemendur öðlist þekkingu og innsýn í hlutverk og stöðu leikskólans í íslensku menntakerfi, hvernig ólík hugmyndafræði, sýn og viðhorf endurspeglast í markmiðum og starfsháttum leikskóla og hlutverk leikskólakennara í námi barna.

Námskeiðið er inngangsnámskeið í leikskólafræði þar sem m.a. er lögð áhersla á að kynna menntunarhlutverk leikskóla og starfsvettvang leikskólakennara. Lögð er til grundvallar sú sýn að börn eigi rétt á krefjandi viðfangsefnum og tækifærum til að taka þátt í samfélagi sem byggir á jafnrétti og lýðræðislegri þátttöku.

Meðal þeirra þátta sem fjallað er um eru:

• Lagarammi skólastigsins, grunnþættir menntunar og aðalnámskrá leikskóla
• Stefna og hugmyndafræði leikskólastarfs  
• Hlutverk og starfskenning leikskólakennara
• Leik- og námsumhverfi barna
• Skipulag og starfshættir í leikskólum
• Samstarf heimilis og leikskóla
• Matarmenning – tengsl umhverfisþátta á næringu og heilbrigði

Fyrirlestrar, málstofur og verkefnavinna, einstaklingslega eða í samstarfi við aðra. Námskeiðið hefur skýr tengsl við vettvang þar sem nemendur vinna verkefni sem tengjast viðfangsefnum námskeiðs og fara í kynnisferð í leikskóla.

Fyrirkomulag kennslu
Kennslustundir fara að jafnaði fram í rauntíma fyrir hádegi. Gert er ráð fyrir að nemendur sem búa á höfuðborgarsvæðinu mæti í kennslustundir í Stakkahlíð en nemendur sem búa utan höfðuðborgarsvæðisins taki þátt í kennslustundum í gegnum fjarfundabúnað í rauntíma.  Sjá nánar um kennslufyrirkomulag í leikskólakennaranámi.

Fræðileg skrif og gagnrýninn lestur (ÍET102G)

Meginmarkmið námskeiðsins er að búa nemendur í háskólanámi undir lestur og ritun fræðilegra texta og þjálfa þá í gagnrýnum lestri enda er hvort tveggja grundvallaratriði í öllu háskólanámi.  

Fjallað verður um ýmsar tegundir fræðilegs efnis og framsetningar á því. Nemendur kynnast helstu einkennum fræðilegra skrifa og læra hvað felst í ritstýrðum og/eða ritrýndum textum. Nemendur öðlast þjálfun í að lesa, greina og meta slíka texta. Rætt verður um sjálfstæð, gagnrýnin og heiðarleg vinnubrögð ásamt því sem fjallað verður um höfundarrétt, ritstuld og falsfréttir. 

Nemendur öðlast færni í að vinna efni upp úr fræðilegum texta, svo sem útdrætti, og að flétta saman heimildir við eigin texta. Rætt verður ítarlega um fræðilegar ritgerðir á háskólastigi og nemendur fá þjálfun við gerð slíkra ritgerða. Þá verður fjallað um viðeigandi málnotkun í fræðilegum skrifum og hún þjálfuð. 

Fjallað verður sérstaklega um heimildaleit og heimildamat; gæði heimilda og hvernig greina megi vandaðar heimildir frá óvönduðum. Þá fá nemendur þjálfun í heimildaskráningu. Einnig verða nemendur þjálfaðir í að nota heimildir í eigin skrifum og greina milli eigin raddar og heimildarinnar sjálfrar.

Málörvun í leikskóla (LSS108G)

Inntak / helstu viðfangsefni

Í námskeiðinu er fjallað um málörvun leikskólabarna með ólíkar þarfir. Rætt er um málþroska og málkerfi íslenskunnar:  Framburð, beygingar og orðmyndun, setningamyndun, merkingu, orðaforða og máltjáningu. Þá eru til umfjöllunar íslenska sem annað mál og málörvun fjöltyngdra barna á leikskólaaldri. Nemendur öðlast þekkingu á markvissri málörvun  í leikskólastarfi með fjölbreyttum barnahópi; hlustun, máltjáning, samtöl, orðaforði, málskilningur, hljóðkerfisvitund, lestur barnabóka, frásagnir og frásagnarhæfni. Bernskulæsi, undanfari lestrarnáms, er eitt af viðfangsefnum námskeiðsins ásamt því sem rætt er um samstarf leikskóla og heimilis með tilliti til málörvunar og bernskulæsis.

Sjá nánar um kennslufyrirkomulag í leikskólakennaranámi

Umhverfi sem uppspretta náms (LSS105G)

Í námskeiðinu verður skoðað hvernig umhverfi barna getur gefið fjölbreytt tækifæri til náms í náttúrufræði og stærðfræði með áherslu á athuganir og tilraunir barna.  Nemendur kynnast meginhugmyndum um útikennslu og verða tekin nokkur dæmi um heppileg viðfangsefni. Fjallað verður um náttúrufræðileg og stærðfræðileg fyrirbæri í umhverfi barna svo sem spendýr, smádýr, plöntur, form, fjölda, mynstur, vatn og loft. Nemendur skoða gögn og leiðir sem nýta má við undirbúning og skipulagningu kennslu þar sem umhverfið er nýtt sem uppspretta náms í náttúrufræði og stærðfræði. Nemendur prófa valin viðfangsefni með börnum á vettvangi.

Vinnulag
Fyrirlestrar, kynningar, umræður, verklegar æfingar, vettvangsferðir, verkefnavinna, skólaheimsóknir og nemendur vinna verkefni með börnum í skólum.

Fyrirkomulag kennslu
Kennslustundir fara að jafnaði fram í rauntíma fyrir hádegi. Gert er ráð fyrir að nemendur sem búa á höfuðborgarsvæðinu mæti í kennslustundir í Stakkahlíð en nemendur sem búa utan höfðuðborgarsvæðisins taki þátt í kennslustundum í gegnum fjarfundabúnað í rauntíma. Sjá nánar um kennslufyrirkomulag í leikskólakennaranámi.

Hreyfing og leikræn tjáning, úti og inni (LSS202G)

Meginmarkmið námskeiðsins eru að nemendur

• efli eigið næmi, hugmyndaflug og sköpunargáfu
• kynni sér tjáningu og samskipti barna, bæði í skipulögðum og sjálfsprottnum leikjum
• öðlist færni í að skipuleggja hreyfingu og leikræna tjáningu í daglegu starfi, úti sem inni

Kennslufyrirkomulag: Námskeiðið verður kennt í nokkrum staðbundnum lotum fyrir alla nemendur, bæði í stað - og fjarnámi. 

Viðfangsefni: Kynntar verða leiðir í leikrænni tjáningu sem tengjast umhyggju, trausti og öryggiskennd barna sem leið til að efla umburðarlyndi, vináttu og tjáningu. Í gegnum hreyfingu og leik stuðlar kennari að því að barnið skilji eigin styrk og getu í þeim tilgangi að efla sjálfstraust þess og lífsleikni. Fjallað er um mikilvægi hreyfingar og hreyfiuppeldis í daglegu lífi barna og kynntar aðferðir sem byggja á styrkleikum barna og áhuga ásamt þörf þeirra til að hreyfa sig frjálst og óhindrað. Kynntar verða fjölbreyttar leiðir til tjáningar og líkamsþjálfunar sem hæfa börnum í leikskóla og yngri bekkjum grunnskóla. Fjallað er um val leikja og sköpun nýrra leikja sem stuðla að tjáningu og hreyfingu barna, aðferðir sem samþætta hreyfiþjálfun, leikræna tjáningu og sköpun auk tengsla við aðra þætti skólastarfs.

Hluti námskeiðsins er einnar viku vettvangsnám (2Ve) sem fer fram í samstarfsskólum Menntavísindasviðs. Vettvangshluti námskeiðs skal tekin samhliða vettvangsnámi í námskeiðinu Leikskólafræði II - leikur, samskipti og skráning.  

Leikskólafræði II - Leikur, samskipti og skráning (LSS206G)

Í námskeiðinu er fjallað um ólíkar kenningar um leik og áhrif þeirra á sýn á börn og leikskólastarf. Rýnt verður í ólíkar birtingamyndir leiks og náms, annars vegar út frá sjónarhorni barna og hins vegar sjónarhorni fullorðinna. Áhersla er lögð á rannsóknir um samskipti barna og leik. Fjallað verður um  hlutverk leikskólakennara og námskrár í tengslum við leik. Kynntar verða athugunar- og skráningaleiðir sem nýttar eru í þeim tilgangi að meta og gera nám barna í leik sýnilegt. Auk þess verður skoðað hvernig námsumhverfi leikskólans hefur áhrif á þátttöku barna í leik. 
Hluti námskeiðsins er tveggja vikna vettvangsnám (4Ve) sem fer fram í samstarfsskólum Menntavísindasviðs. Nemendur taka vettvangsnámið samhliða vettvangsnámi í námskeiðinu Hreyfing og leikræn tjáning, úti og inni (2Ve), samtals 3 vikur. Í vettvangsnámi  taka nemendur þátt í daglegum viðfangsefnum leikskóla, samhliða verkefnum námskeiða.

Tónlist í lífi ungra barna (LSS210G, LSS211G, LSS212G)

Á þessu námskeiði kynnast nemendur fræðilegum skrifum um tónlistarþroska barna og helstu aðferðum í notkun tónlistar í faglegu starfi með börnum. Lesefnið fjallar um nýjustu þekking á áhrifum tónlistar frá fæðingu og á fyrstu árum í lífi barns. Nemendur læra hagnýtar aðferðir til að skipuleggja og stýra tónlistarstarfi í leikskólum.

Vísinda- og listasmiðja (LSS210G, LSS211G, LSS212G)

Í námskeiðinu er fléttað saman vísindalegum hugmyndum, náttúruvísindalegum tilraunum og rannsóknarvinnu, stafrænni efnisgerð og miðlun, skapandi hugsun og listrænni tjáningu til að efla skilning þátttakenda á þessum þáttum og jafnframt á möguleikum fólgnum í slíkri vinnu í skólastarfi með ungum börnum. Fengist verður við náttúruvísindaleg viðfangsefni á borð við segla, rafmagn, ljós og liti, samspil jarðar, sólar og tungls, tímatal, dag og nótt, og árstíðir með því fjalla um og tvinna saman fræðilegar hugmyndir, verklegar athuganir, upplýsingatækni og listræna tjáningu. Kannaðar verða leiðir til að efla í leik og skapandi starfi skilning ungra barna á þessum náttúruvísindalegu viðfangsefnum, læsi á tækni og stafræna miðlun, frjóa hugsun og listræn efnistök. Sérstök áhersla verður lögð á einfaldar tilraunir við hæfi barna, leik að stafrænni tækni, vinnu með ýmsan efnivið og listræna tjáningu af myndrænum toga.

Myndlist ungra barna (LSS210G, LSS211G, LSS212G)

Á þessu námskeiði kynnast nemendur fræðilegum skrifum um teikniþroska barna ásamt grunnaðferðum og efnivið sem nota má í starfi með ungum börnum.

Fjölbreyttar aðferðir myndmenntar verða kynntar og unnið með tvívíðan og þrívíðan efnivið. Áhersla verður lögð á sjálfstæð vinnubrögð nemenda.

Námskeiðið verður að mestu kennt í þremur til fjórum staðbundnum lotum fyrir alla nemendur. 

Yngstu börnin í leikskólanum (LSS306G)

Í námskeiðinu er fjallað um sjónarhorn og námsleiðir ungra barna (1-3ja ára) í leikskóla. Í brennidepli er virkni barna í sköpun eigin þekkingar gegnum fjölbreytta tjáningu s.s. hreyfingu, leik, tónlist og myndsköpun. Fjallað er um aðlögun, samskipti og samstarf leikskólakennara við fjölbreyttan foreldra- og barnahóp. Rýnt er í hvernig umgjörð leikskólastarfsins; umhyggja, tengsl, daglegar athafnir, leikumhverfi og skráningar styðja við nám og þátttöku barna.

Sjálfbærni, náttúra og listir (LSS309G)

Þau viðfangsefni sem unnið verður með á námskeiðinu eru sjálfbærni og sjálfbærnimenntun, sem felur í sér þátttöku barna í samfélaginu og nám þeirra um náttúruna í tengslum við sjálfbærnimenntun. Unnið verður með með hugmyndir barna um líkama sinn og tengsl við heilsu þeirra og velferð, líffræðilegan fjölbreytileika og samspil lífvera í náttúrunni. Unnið verður með gildi og tilgang sjálfbærnimenntunar, samskipti manns og náttúru með tilliti til umhverfisvandamála og hvað megi gera til að bæta þessi samskipti m.a. í ljósi heimsmarkmiða Sameinuðu þjóðanna. Kannaðar verða árangursríkar leiðir í sjálfbærnimenntun.

Áhersla verður á náttúruskynjun og fagurfræði og hvernig vinna má með náttúru og sjálfbærni í myndmennt með börnum. Fjallað verður um hvernig megi vinna með viðfangsefni námskeiðsins í leiklist svo sem í; hlutverkaleik, hefðbundnum leikjum og spuna þ.e.a.s. úrvinnslu skynjunar, upplifunar, tilfinninga og hugmynda í sköpun og leik.

Þroska- og námssálarfræði (KME301G)

Tilgangur þessa námskeiðs er að nemendur öðlist heildarsýn á þroska barna frá fæðingu og fram á unglingsár.

Inntak/viðfangsefni:
Fjallað verður um þær breytingar sem verða á þroska barna á mismunandi sviðum og aldursskeiðum og helstu kenningar sem notaðar hafa verið til að varpa ljósi á þessar breytingar. Fjallað verður um vitsmunaþroska, tilfinningaþroska og þróun tilfinningalegra tengsla, félagsþroska, þróun sjálfsmyndar og siðferðisvitundar. Námskenningum og vistfræðilegum kenningum (ecological approach) verður einnig gerð skil. Rætt verður um orsakir og eðli einstaklingsmunar, samfellu í þroska og sveigjanleika þroskaferlisins. Tengsl náms og þroska, áhugahvöt og áhrif uppeldis, menningar og félagslegra aðstæðna á þroska barna verða einnig til umfjöllunar. Áhersla verður lögð á gildi þroskasálfræðinnar í uppeldis- og skólastarfi.

Vinnulag:
Kennsla fer fram í fyrirlestrum og umræðu/verkefnatímum. Í umræðu/verkefnatímum fá nemendur þjálfun í að ræða námsefnið á gagnrýninn hátt.

Samþætting og skapandi starf (GKY102G)

Á námskeiðinu er megináhersla á samþættingu námsgreina með því að nota Söguaðferðina (Storyline) sem meginþráð í náminu. Valin eru viðfangsefni tengd náttúru og samfélagi og unnið með þau á fjölbreyttan og skapandi hátt. Áhersla verður á að nemendur skynji námið sem heild. Hugað verður að námsmati og hvernig námsmatsaðferðir henta.
Lögð verður áhersla á ólíka reynslu og forsendur nemenda, út frá einstaklingmiðuðu námi og menntun fyrir alla í fjölmenningarsamfélagi þar sem gagnrýnin og skapandi hugsun er sem rauður þráður í gegnum námið.

Leikskólafræði III - Námskrá, fagmennska og mat á leikskólastarfi (LSS408G)

Námskeiðið hefur það að markmiði að nemendur öðlist þekkingu á þeim meginhugmyndum sem hafa áhrif á stefnumótun, námskrárgerð og mat í leikskólum, þekkingu og hæfni til að efla félagslegt réttlæti í leikskólastarfi ásamt því að ígrunda eigin viðhorf og hvernig þau hafa áhrif á uppeldissýn og starfskenningu. Jafnhliða er lögð áhersla á að nemendur temji sér gagnrýna hugsun og afstöðu til viðfangsefna í leikskólastarfi, ígrundi eigin viðhorf og meti hvernig þau mótast af eigin uppeldissýn og starfskenningu.

Vinnulag
Fyrirlestrar, kynningar af vettvangi, umræður, hópverkefni, vettvangstengd verkefni og tveggja vikna vettvangsnám. 

Mætingarskylda er á háskólamorgna og vettvangsnám ásamt undirbúningi og úrvinnslu vettvangsnáms.

Skapandi hugsun og heimspekileg samræða (LSS410G)

Er ljóti karlinn fallegur? Getur einhver sem er ein(n) átt sér tungumál? Hver er munurinn á börnum og fullorðnum? Ef ég finn óskastein, þarf ég þá að hugsa um aðra þegar ég óska mér? Geta vondar persónur gert góðverk? Ungum börnum er eðlislægt að vera skapandi í ólíklegustu aðstæðum og varpa fram áleitnum spurningum um lífið og tilveruna, en fullorðna fólkið er ekki alltaf meðvitað um dýpt þeirra eða hvernig best sé að bregðast við.

Meginmarkmið námskeiðsins er að nemendur kynnist undirstöðuþáttum skapandi og gagnrýninnar hugsunar, einkum beitingu hennar í samræðum við ung börn. Nemendur fræðast um mikilvægi þess að temja sér hvetjandi viðmót í garð ungra barna og gefa skapandi tilburðum þeirra gaum í hversdagslegum aðstæðum og tengsl þess við hugmyndir um lýðræðislega starfshætti í skólum. Hugað verður að möguleikum samræðu sem aðferðar í hópastarfi og kennslu þar sem fjölbreyttum aðferðum er beitt í anda undrunar og opinnar könnunar hugmynda og raka. Nemendur fá tækifæri til þess að ígrunda og þróa eigin viðhorf í garð barna sem hugsuða og þjálfast í því að skipuleggja og taka þátt í heimspekilegum samræðum með ungum börnum. Stuðst verður við hugmyndafræði barnaheimspeki, en hún verður jafnframt útvíkkuð og aðlöguð að starfi með börnum á leikskólaaldri og yngsta stigi grunnskólans.

Fyrirkomulag kennslu
Kennslustundir fara að jafnaði fram í rauntíma fyrir hádegi. Gert er ráð fyrir að nemendur sem búa á höfuðborgarsvæðinu mæti í kennslustundir í Stakkahlíð en nemendur sem búa utan höfðuðborgarsvæðisins taki þátt í kennslustundum í gegnum fjarfundabúnað í rauntíma. Sjá nánar um kennslufyrirkomulag í leikskólakennaranámi.

Barnabókmenntir fyrir yngri börn (LSS207G)

• Barnabókmenntir sem bókmenntagrein.
• Menningarlegt og listrænt mat á fjölbreyttum barnabókum fyrir yngri börn.
• Barnabækur sem grundvöllur upplifunar, orðlistar, sköpunar, tjáningar og miðlunar.
• Gildi barnabókmennta í uppeldi og menntun barna með áherslu á menningu og samfélag, jafnrétti, fjölmenningu, lestur, læsi og lífsleikni.
• Tengsl barnabókmennta við þjóðlegan og alþjóðlegan sagnasjóð sem og aðrar tegundir bókmennta og listgreina.

Þeir sem hófu nám í Grunnskólakennslu með áherslu á íslensku, B.Ed., haustið 2021 eiga að taka námskeiðið LSS207G með tveimur vettvangseiningum og fara í vettvangsnám í grunnskóla.

Læsi og lestrarkennsla (KME204G)

Á námskeiðinu verður stefnt að því að nemar öðlist góða þekkingu á grundvallaratriðum læsis, og þróun þess frá upphafi til loka grunnskóla. Fjallað verður um nám og kennslu í lestri og ritun, um áhrif tvítyngis á læsi, lestrarörðugleika og úrræði við þeim. Veitt verður innsýn í fræðilegar undirstöður lesskilnings og fjallað á hagnýtan hátt um kennsluaðferðir, lestrarhvatningu, val á lesefni, gagnrýninn lestur og lestur á rafrænum miðlum og neti.

Sýnd verða dæmi um kennslu og kennsluaðferðir í lestri, lesskilningi og ritun, og nemendur hvattir til að leita leiða til að auka færni nemenda sinna og lestrargleði. Skoðað verður hvaða lesefni er gefið út handa nemendum grunnskóla, og hvernig unnt er að nota það nemendum til gagns og gleði.

Í lok námskeiðs er þess vænst að nemendur hafi öðlast fræðilega og hagnýta þekkingu til að geta gefið framtíðarnemendum sínum þann stuðning sem þarf til að þeir taki stöðugum framförum í læsi, frá æsku til fullorðinsára.

Á mótum leik- og grunnskóla (KME502G)

Viðfangsefni á námskeiðinu eru hugmyndafræði og rannsóknir á námi barna þegar þau fara á milli skólastiga, leik- og grunnskóla og frístundar. Skoðað verður hvað hugtökin þáttaskil í skólastarfi, samfella í námi barna og skólafærni fela í sér. Byggt er á ólíkum sjónarhornum barna, foreldra og kennara. Rýnt verður í þætti sem skapa forsendur fyrir þróun skólastarfs s.s. sögu, hefðir, viðhorf, menningu og námskrár. Fjallað verður um fjölbreyttar námsleiðir barnsins og kynntar nálganir í námi og kennslu, sem byggja á virkni barna, svo sem leik, könnunaraðferð (e. project approach), leik með einingakubba og heimspeki með börnum. Auk þess verður farið yfir helstu áherslur áætlana um samstarf leik- og grunnskóla.

Aðferðafræði og menntarannsóknir (KME501G)

Viðfangsefni námskeiðsins fela í sér tvennt. Annars vegar er um að ræða þjálfun í rannsóknaraðferðum, meðferð gagna og úrvinnslu þeirra og hins vegar læsi á menntarannsóknir, sem aðrir hafa framkvæmt og niðurstöður þeirra. Í öllum þáttum námskeiðsins er lögð áhersla á þekkingu og skilning á helstu hugtökum og hugmyndum úr aðferðafræði menntarannsókna. Gert er ráð fyrir að nemendur kynni sér þessi hugtök í lesefninu og beiti þeim í verkefnum er tengjast megindlegum, eigindlegum og blönduðum aðferðum, einnig aðferðum við starfendarannsóknir. 

Vinnulag á námskeiðinu felst í fyrirlestrum, kynningum og vettvangstengdum viðfangsefnum. Reynt er að samhæfa viðfangsefni þeirra sem sækja tíma reglulega og þeirra sem stunda námið að mestu sem fjarnemar.

Jafnrétti í skólastarfi (KME304G)

Í námskeiðinu verður fjallað um jafnrétti og hvernig hugtök, svo sem kyn, kyngervi, rasismi, fötlun, hinseginleiki og samtvinnun nýtast til að skilja og skipuleggja skólastarf. Þá verður kynnt löggjöf um jafnrétti og jafnréttisfræðslu og hvernig þau nýtast til að skilja og skipuleggja kennslu yngri barna og leikskólastarf.

Sérstök áhersla er lögð á að nemendur í námskeiðinu geti greint námsumhverfi, aðferðir, námsefni og val leikja í leikskóla, í frímínútum og skólaíþróttum frá margþættu jafnréttissjónarhorni.

Aðalnámskrá leik- og grunnskóla liggur námskeiðinu til grundvallar og því verður gengið út frá því grundvallarsjónarmiði að menntun um jafnrétti feli í sér gagnrýna skoðun á viðteknum hugmyndum í samfélaginu og að leikskólakennarar og kennarar geti kennt börnum og ungmennum að greina þær aðstæður sem leiða til mismununar sumra og forréttinda annarra.

Áherslan í námskeiðinu miðar að því að nemendur stefni að kennslu í yngri bekkjum grunnskóla eða leikskóla.

Að læra og kenna stærðfræði (SNU101G)

Á námskeiðinu kynnast kennaranemar meginmarkmiðum náms í stærðfræði í grunnskóla. Fjallað er um hvað felst í stærðfræðinámi og hvernig styðja má grunnskólanemendur við stærðfræðinám.

Nemendur læri hvernig fjölbreyttar leiðir í kennslu geta stuðlað að því að skilningur nemenda á stærðfræðilegum hugtökum styrkist.

Fjallað verður um hlutverk stærðfræðikennarans og hæfni sem hann þarf að búa yfir.

Nemar kynnast beitingu upplýsingatækni við nám og kennslu.

Inngildandi leikskólastarf (LSS606G)

Í námskeiðinu er fjallað um hugmyndafræði menntunar og skólastarfs án aðgreiningar. Áhersla er á lýðræðislegt leikskólastarf þar sem félagslegt réttlæti, þátttaka,  félagsfærni, leikur, skipulag og stuðningur eru í brennidepli. Rýnt er í rannsóknir um hvernig leikskólinn kemur til móts við fjölbreyttan barnahóp. Samstarf leikskólans við foreldra, sérfræðinga, rekstraraðila og barnaverndaryfirvöld verður til umfjöllunar.

Hluti námskeiðsins er tveggja vikna vettvangsnám (4Ve) sem fer fram í samstarfsskólum Menntavísinda-sviðs. Nemendur taka þátt í daglegum viðfangsefnum leikskóla og fá tækifæri til að skoða og skipuleggja leikskólastarf með fjölbreyttum barnahópi.  

Mætingarskylda er í þeim þáttum námskeiðsins sem lúta að vettvangsnámi, undirbúningi og úrvinnslu úr því.

Lokaverkefni (LSS606L)

Lokaverkefni til  B.Ed.-prófs í leikskólakennararfræði er 10 eininga skriflegt verkefni sem unnið er undir handleiðslu leiðbeinanda. Lokaverkefnið er unnið undir lok grunnnámsins og miðar að því að nemandi dýpki skilning sinn á: 

• afmörkuðu efni og tengi það sínu fræðasviði (grein og sérhæfingu)
• verkefnin skulu hafa gildi á sviði menntunarfræða ungra barna

Handbók fyrir nemendur og leiðbeinendur

Lestrarkennsla á yngsta stigi grunnskóla (GKY401G, GKY601G)

Á námskeiðinu er megináhersla lögð á að kennaranemar dýpki þekkingu sína á lestrarkennslu í fimm meginþáttum lestrarnáms: hljóðkerfis og hljóðavitund, umskráningu, lesfimi, orðaforða og lesskilningi auk ritunar og öðlist skilning á ábyrgð og hlutverki kennarans í lestrarnámi barna. Fjallað er um forsendur lestrarnáms, gagnreyndar kennsluaðferðir í tengslum við lestrarkennslu og lestrarerfiðleika. Einnig hvernig grundvallarþættir í lestri: hljóðkerfisvitund, umskráning, lesfimi, orðaforði, lesskilningur/hlustunarskilningur og ritun flettast saman og stuðla að öryggi og fimi hjá lesandanum. Áherslur beinast að mikilvægi snemmtækrar íhlutunar og kennslu nemenda í áhættu vegna lestrarerfiðleika.
Rætt er hvernig lestrarhvetjandi og skapandi námsumhverfi, markviss kennsla og námsgögn við hæfi geta glætt lestraráhuga og aukið lestrargetu. Fjallað verður um samstarf heimila og skóla um lestrarnám barna, aðkomu foreldra að lestrarþjálfun og mikilvægi upplýsingagjafar og stuðnings til heimila. Kynnt verða ýmis matstæki í lestrarkennslu; símat, fyrirbyggjandi mat (skimun) og greinandi próf og nauðsynleg tengsl kennslu og mats útskýrð. Ábyrgð og hlutverk kennara verður gaumgæft í tengslum við lestrarkennslu í margbreytilegum nemendahópi þar sem tekið er mið af einstaklingsmun og aðferðum sem beinast að því að hjálpa nemendum að ná sem bestum tökum á lestri.

Vettvangshluti námskeiðsins (4Ve) fer fram í samstarfsskólum Menntavísindasviðs og samsvarar tveimur vikum á vettvangi, 6 tíma á dag. 

Skapandi stærðfræðinám (GKY401G, GKY601G)

Á námskeiðinu kynnast kennaranemar hve skapandi stærðfræði er sem fræðigrein og hvernig ýta má undir leiðir til þess að byggja upp skapandi stærðfræðinám. Fjallað er um uppbyggingu stærðfræðihugmynda ungra barna, lausnaleit þeirra, námsmat og aðra þætti stærðfræðináms. Kennaranemar vinna verklega og taka þátt í umræðum um stærðfræðinám. Þeir ígrunda eigið stærðfræðinám og nýta vettvangsnám til þess að æfa það sem þeir læra á námskeiðinu og ígrunda eigin kennslu.

Sérstaklega verður hugað að því að kennaranemi styrki tök sín á inntaksþáttum og vinnubrögðum stærðfræðinnar til þess að hafa forsendur til að geta greint nám nemenda sinna. Sjónum verður beint að skilningi á helstu inntaksþáttum í stærðfræðinámi á yngsta stigi. Einnig verður fjallað um þátt tungumáls og röksemdafærslu í stærðfræðinámi.

Leiðir við kennslu og uppbygging námsumhverfis fá gott rými. Skoðað verður hvernig nálgast má viðfangsefni með rannsóknum, hlutbundinni vinnu, rafrænni leit, umræðum og uppsprettum úr daglegu lífi og umhverfi nemenda. Námsefni og námsgögn í stærðfræði verða greind og fjallað um náms- og kennsluumhverfi sem mætir ólíkum þörfum barna við stærðfræðinám. Hugað verður sérstaklega að stafrænum námsgögnum fyrir börn og leiðum til að meta slíkt efni. Fjallað verður um námsmat í stærðfræði og hvernig kennari getur nýtt sér mat á skilningi og færni nemenda til að byggja á við skipulag kennslu.

Kennaranemar kynnast fræðasviðinu stærðfræðimenntum og leiðum til að fylgjast með rannsóknum og þróun kennsluhátta til að þeir geti sótt sér hugmyndir og hvatningu til að þróa markvisst stærðfræðikennslu sína.

Vinnulag
Haldnir verða fyrirlestrar og nemendur taka þátt í umræðum og verklegri vinnu. Nemendur lesa sér til um rannsóknir og glíma sjálfir við stærðfræðileg viðfangsefni ásamt því að skipuleggja kennslu og kenna eftir skipulagi sínu.
Vettvangshluti námskeiðsins (3Ve) fer fram í samstarfsskólum Menntavísindasviðs og samsvarar einni og hálfri viku á vettvangi, 6 tíma á dag. 

Nemar halda dagbók um nám sitt og ígrundun á því frá upphafi námskeiðs og byggja á henni við skrif lokaverkefnis námskeiðsins. 

Málörvun í leikskóla (LSS108G)

Inntak / helstu viðfangsefni

Í námskeiðinu er fjallað um málörvun leikskólabarna með ólíkar þarfir. Rætt er um málþroska og málkerfi íslenskunnar:  Framburð, beygingar og orðmyndun, setningamyndun, merkingu, orðaforða og máltjáningu. Þá eru til umfjöllunar íslenska sem annað mál og málörvun fjöltyngdra barna á leikskólaaldri. Nemendur öðlast þekkingu á markvissri málörvun  í leikskólastarfi með fjölbreyttum barnahópi; hlustun, máltjáning, samtöl, orðaforði, málskilningur, hljóðkerfisvitund, lestur barnabóka, frásagnir og frásagnarhæfni. Bernskulæsi, undanfari lestrarnáms, er eitt af viðfangsefnum námskeiðsins ásamt því sem rætt er um samstarf leikskóla og heimilis með tilliti til málörvunar og bernskulæsis.

Sjá nánar um kennslufyrirkomulag í leikskólakennaranámi

Leikskólafræði I - Leikskólinn sem menntastofnun (LSS101G)

Námskeiðið miðar að því að nemendur öðlist þekkingu og innsýn í hlutverk og stöðu leikskólans í íslensku menntakerfi, hvernig ólík hugmyndafræði, sýn og viðhorf endurspeglast í markmiðum og starfsháttum leikskóla og hlutverk leikskólakennara í námi barna.

Námskeiðið er inngangsnámskeið í leikskólafræði þar sem m.a. er lögð áhersla á að kynna menntunarhlutverk leikskóla og starfsvettvang leikskólakennara. Lögð er til grundvallar sú sýn að börn eigi rétt á krefjandi viðfangsefnum og tækifærum til að taka þátt í samfélagi sem byggir á jafnrétti og lýðræðislegri þátttöku.

Meðal þeirra þátta sem fjallað er um eru:

• Lagarammi skólastigsins, grunnþættir menntunar og aðalnámskrá leikskóla
• Stefna og hugmyndafræði leikskólastarfs  
• Hlutverk og starfskenning leikskólakennara
• Leik- og námsumhverfi barna
• Skipulag og starfshættir í leikskólum
• Samstarf heimilis og leikskóla
• Matarmenning – tengsl umhverfisþátta á næringu og heilbrigði

Fyrirlestrar, málstofur og verkefnavinna, einstaklingslega eða í samstarfi við aðra. Námskeiðið hefur skýr tengsl við vettvang þar sem nemendur vinna verkefni sem tengjast viðfangsefnum námskeiðs og fara í kynnisferð í leikskóla.

Fyrirkomulag kennslu
Kennslustundir fara að jafnaði fram í rauntíma fyrir hádegi. Gert er ráð fyrir að nemendur sem búa á höfuðborgarsvæðinu mæti í kennslustundir í Stakkahlíð en nemendur sem búa utan höfðuðborgarsvæðisins taki þátt í kennslustundum í gegnum fjarfundabúnað í rauntíma.  Sjá nánar um kennslufyrirkomulag í leikskólakennaranámi.

Fræðileg skrif og gagnrýninn lestur (ÍET102G)

Meginmarkmið námskeiðsins er að búa nemendur í háskólanámi undir lestur og ritun fræðilegra texta og þjálfa þá í gagnrýnum lestri enda er hvort tveggja grundvallaratriði í öllu háskólanámi.  

Fjallað verður um ýmsar tegundir fræðilegs efnis og framsetningar á því. Nemendur kynnast helstu einkennum fræðilegra skrifa og læra hvað felst í ritstýrðum og/eða ritrýndum textum. Nemendur öðlast þjálfun í að lesa, greina og meta slíka texta. Rætt verður um sjálfstæð, gagnrýnin og heiðarleg vinnubrögð ásamt því sem fjallað verður um höfundarrétt, ritstuld og falsfréttir. 

Nemendur öðlast færni í að vinna efni upp úr fræðilegum texta, svo sem útdrætti, og að flétta saman heimildir við eigin texta. Rætt verður ítarlega um fræðilegar ritgerðir á háskólastigi og nemendur fá þjálfun við gerð slíkra ritgerða. Þá verður fjallað um viðeigandi málnotkun í fræðilegum skrifum og hún þjálfuð. 

Fjallað verður sérstaklega um heimildaleit og heimildamat; gæði heimilda og hvernig greina megi vandaðar heimildir frá óvönduðum. Þá fá nemendur þjálfun í heimildaskráningu. Einnig verða nemendur þjálfaðir í að nota heimildir í eigin skrifum og greina milli eigin raddar og heimildarinnar sjálfrar.

Umhverfi sem uppspretta náms (LSS105G)

Í námskeiðinu verður skoðað hvernig umhverfi barna getur gefið fjölbreytt tækifæri til náms í náttúrufræði og stærðfræði með áherslu á athuganir og tilraunir barna.  Nemendur kynnast meginhugmyndum um útikennslu og verða tekin nokkur dæmi um heppileg viðfangsefni. Fjallað verður um náttúrufræðileg og stærðfræðileg fyrirbæri í umhverfi barna svo sem spendýr, smádýr, plöntur, form, fjölda, mynstur, vatn og loft. Nemendur skoða gögn og leiðir sem nýta má við undirbúning og skipulagningu kennslu þar sem umhverfið er nýtt sem uppspretta náms í náttúrufræði og stærðfræði. Nemendur prófa valin viðfangsefni með börnum á vettvangi.

Vinnulag
Fyrirlestrar, kynningar, umræður, verklegar æfingar, vettvangsferðir, verkefnavinna, skólaheimsóknir og nemendur vinna verkefni með börnum í skólum.

Fyrirkomulag kennslu
Kennslustundir fara að jafnaði fram í rauntíma fyrir hádegi. Gert er ráð fyrir að nemendur sem búa á höfuðborgarsvæðinu mæti í kennslustundir í Stakkahlíð en nemendur sem búa utan höfðuðborgarsvæðisins taki þátt í kennslustundum í gegnum fjarfundabúnað í rauntíma. Sjá nánar um kennslufyrirkomulag í leikskólakennaranámi.

Hreyfing og leikræn tjáning, úti og inni (LSS202G)

Meginmarkmið námskeiðsins eru að nemendur

• efli eigið næmi, hugmyndaflug og sköpunargáfu
• kynni sér tjáningu og samskipti barna, bæði í skipulögðum og sjálfsprottnum leikjum
• öðlist færni í að skipuleggja hreyfingu og leikræna tjáningu í daglegu starfi, úti sem inni

Kennslufyrirkomulag: Námskeiðið verður kennt í nokkrum staðbundnum lotum fyrir alla nemendur, bæði í stað - og fjarnámi. 

Viðfangsefni: Kynntar verða leiðir í leikrænni tjáningu sem tengjast umhyggju, trausti og öryggiskennd barna sem leið til að efla umburðarlyndi, vináttu og tjáningu. Í gegnum hreyfingu og leik stuðlar kennari að því að barnið skilji eigin styrk og getu í þeim tilgangi að efla sjálfstraust þess og lífsleikni. Fjallað er um mikilvægi hreyfingar og hreyfiuppeldis í daglegu lífi barna og kynntar aðferðir sem byggja á styrkleikum barna og áhuga ásamt þörf þeirra til að hreyfa sig frjálst og óhindrað. Kynntar verða fjölbreyttar leiðir til tjáningar og líkamsþjálfunar sem hæfa börnum í leikskóla og yngri bekkjum grunnskóla. Fjallað er um val leikja og sköpun nýrra leikja sem stuðla að tjáningu og hreyfingu barna, aðferðir sem samþætta hreyfiþjálfun, leikræna tjáningu og sköpun auk tengsla við aðra þætti skólastarfs.

Hluti námskeiðsins er einnar viku vettvangsnám (2Ve) sem fer fram í samstarfsskólum Menntavísindasviðs. Vettvangshluti námskeiðs skal tekin samhliða vettvangsnámi í námskeiðinu Leikskólafræði II - leikur, samskipti og skráning.  

Leikskólafræði II - Leikur, samskipti og skráning (LSS206G)

Í námskeiðinu er fjallað um ólíkar kenningar um leik og áhrif þeirra á sýn á börn og leikskólastarf. Rýnt verður í ólíkar birtingamyndir leiks og náms, annars vegar út frá sjónarhorni barna og hins vegar sjónarhorni fullorðinna. Áhersla er lögð á rannsóknir um samskipti barna og leik. Fjallað verður um  hlutverk leikskólakennara og námskrár í tengslum við leik. Kynntar verða athugunar- og skráningaleiðir sem nýttar eru í þeim tilgangi að meta og gera nám barna í leik sýnilegt. Auk þess verður skoðað hvernig námsumhverfi leikskólans hefur áhrif á þátttöku barna í leik. 
Hluti námskeiðsins er tveggja vikna vettvangsnám (4Ve) sem fer fram í samstarfsskólum Menntavísindasviðs. Nemendur taka vettvangsnámið samhliða vettvangsnámi í námskeiðinu Hreyfing og leikræn tjáning, úti og inni (2Ve), samtals 3 vikur. Í vettvangsnámi  taka nemendur þátt í daglegum viðfangsefnum leikskóla, samhliða verkefnum námskeiða.

Tónlist í lífi ungra barna (LSS210G, LSS211G, LSS212G)

Á þessu námskeiði kynnast nemendur fræðilegum skrifum um tónlistarþroska barna og helstu aðferðum í notkun tónlistar í faglegu starfi með börnum. Lesefnið fjallar um nýjustu þekking á áhrifum tónlistar frá fæðingu og á fyrstu árum í lífi barns. Nemendur læra hagnýtar aðferðir til að skipuleggja og stýra tónlistarstarfi í leikskólum.

Vísinda- og listasmiðja (LSS210G, LSS211G, LSS212G)

Í námskeiðinu er fléttað saman vísindalegum hugmyndum, náttúruvísindalegum tilraunum og rannsóknarvinnu, stafrænni efnisgerð og miðlun, skapandi hugsun og listrænni tjáningu til að efla skilning þátttakenda á þessum þáttum og jafnframt á möguleikum fólgnum í slíkri vinnu í skólastarfi með ungum börnum. Fengist verður við náttúruvísindaleg viðfangsefni á borð við segla, rafmagn, ljós og liti, samspil jarðar, sólar og tungls, tímatal, dag og nótt, og árstíðir með því fjalla um og tvinna saman fræðilegar hugmyndir, verklegar athuganir, upplýsingatækni og listræna tjáningu. Kannaðar verða leiðir til að efla í leik og skapandi starfi skilning ungra barna á þessum náttúruvísindalegu viðfangsefnum, læsi á tækni og stafræna miðlun, frjóa hugsun og listræn efnistök. Sérstök áhersla verður lögð á einfaldar tilraunir við hæfi barna, leik að stafrænni tækni, vinnu með ýmsan efnivið og listræna tjáningu af myndrænum toga.

Myndlist ungra barna (LSS210G, LSS211G, LSS212G)

Á þessu námskeiði kynnast nemendur fræðilegum skrifum um teikniþroska barna ásamt grunnaðferðum og efnivið sem nota má í starfi með ungum börnum.

Fjölbreyttar aðferðir myndmenntar verða kynntar og unnið með tvívíðan og þrívíðan efnivið. Áhersla verður lögð á sjálfstæð vinnubrögð nemenda.

Námskeiðið verður að mestu kennt í þremur til fjórum staðbundnum lotum fyrir alla nemendur. 

Sjálfbærni, náttúra og listir (LSS309G)

Þau viðfangsefni sem unnið verður með á námskeiðinu eru sjálfbærni og sjálfbærnimenntun, sem felur í sér þátttöku barna í samfélaginu og nám þeirra um náttúruna í tengslum við sjálfbærnimenntun. Unnið verður með með hugmyndir barna um líkama sinn og tengsl við heilsu þeirra og velferð, líffræðilegan fjölbreytileika og samspil lífvera í náttúrunni. Unnið verður með gildi og tilgang sjálfbærnimenntunar, samskipti manns og náttúru með tilliti til umhverfisvandamála og hvað megi gera til að bæta þessi samskipti m.a. í ljósi heimsmarkmiða Sameinuðu þjóðanna. Kannaðar verða árangursríkar leiðir í sjálfbærnimenntun.

Áhersla verður á náttúruskynjun og fagurfræði og hvernig vinna má með náttúru og sjálfbærni í myndmennt með börnum. Fjallað verður um hvernig megi vinna með viðfangsefni námskeiðsins í leiklist svo sem í; hlutverkaleik, hefðbundnum leikjum og spuna þ.e.a.s. úrvinnslu skynjunar, upplifunar, tilfinninga og hugmynda í sköpun og leik.

Þroska- og námssálarfræði (KME301G)

Tilgangur þessa námskeiðs er að nemendur öðlist heildarsýn á þroska barna frá fæðingu og fram á unglingsár.

Inntak/viðfangsefni:
Fjallað verður um þær breytingar sem verða á þroska barna á mismunandi sviðum og aldursskeiðum og helstu kenningar sem notaðar hafa verið til að varpa ljósi á þessar breytingar. Fjallað verður um vitsmunaþroska, tilfinningaþroska og þróun tilfinningalegra tengsla, félagsþroska, þróun sjálfsmyndar og siðferðisvitundar. Námskenningum og vistfræðilegum kenningum (ecological approach) verður einnig gerð skil. Rætt verður um orsakir og eðli einstaklingsmunar, samfellu í þroska og sveigjanleika þroskaferlisins. Tengsl náms og þroska, áhugahvöt og áhrif uppeldis, menningar og félagslegra aðstæðna á þroska barna verða einnig til umfjöllunar. Áhersla verður lögð á gildi þroskasálfræðinnar í uppeldis- og skólastarfi.

Vinnulag:
Kennsla fer fram í fyrirlestrum og umræðu/verkefnatímum. Í umræðu/verkefnatímum fá nemendur þjálfun í að ræða námsefnið á gagnrýninn hátt.

Yngstu börnin í leikskólanum (LSS306G)

Í námskeiðinu er fjallað um sjónarhorn og námsleiðir ungra barna (1-3ja ára) í leikskóla. Í brennidepli er virkni barna í sköpun eigin þekkingar gegnum fjölbreytta tjáningu s.s. hreyfingu, leik, tónlist og myndsköpun. Fjallað er um aðlögun, samskipti og samstarf leikskólakennara við fjölbreyttan foreldra- og barnahóp. Rýnt er í hvernig umgjörð leikskólastarfsins; umhyggja, tengsl, daglegar athafnir, leikumhverfi og skráningar styðja við nám og þátttöku barna.

Leikskólafræði III - Námskrá, fagmennska og mat á leikskólastarfi (LSS408G)

Námskeiðið hefur það að markmiði að nemendur öðlist þekkingu á þeim meginhugmyndum sem hafa áhrif á stefnumótun, námskrárgerð og mat í leikskólum, þekkingu og hæfni til að efla félagslegt réttlæti í leikskólastarfi ásamt því að ígrunda eigin viðhorf og hvernig þau hafa áhrif á uppeldissýn og starfskenningu. Jafnhliða er lögð áhersla á að nemendur temji sér gagnrýna hugsun og afstöðu til viðfangsefna í leikskólastarfi, ígrundi eigin viðhorf og meti hvernig þau mótast af eigin uppeldissýn og starfskenningu.

Vinnulag
Fyrirlestrar, kynningar af vettvangi, umræður, hópverkefni, vettvangstengd verkefni og tveggja vikna vettvangsnám. 

Mætingarskylda er á háskólamorgna og vettvangsnám ásamt undirbúningi og úrvinnslu vettvangsnáms.

Skapandi hugsun og heimspekileg samræða (LSS410G)

Er ljóti karlinn fallegur? Getur einhver sem er ein(n) átt sér tungumál? Hver er munurinn á börnum og fullorðnum? Ef ég finn óskastein, þarf ég þá að hugsa um aðra þegar ég óska mér? Geta vondar persónur gert góðverk? Ungum börnum er eðlislægt að vera skapandi í ólíklegustu aðstæðum og varpa fram áleitnum spurningum um lífið og tilveruna, en fullorðna fólkið er ekki alltaf meðvitað um dýpt þeirra eða hvernig best sé að bregðast við.

Meginmarkmið námskeiðsins er að nemendur kynnist undirstöðuþáttum skapandi og gagnrýninnar hugsunar, einkum beitingu hennar í samræðum við ung börn. Nemendur fræðast um mikilvægi þess að temja sér hvetjandi viðmót í garð ungra barna og gefa skapandi tilburðum þeirra gaum í hversdagslegum aðstæðum og tengsl þess við hugmyndir um lýðræðislega starfshætti í skólum. Hugað verður að möguleikum samræðu sem aðferðar í hópastarfi og kennslu þar sem fjölbreyttum aðferðum er beitt í anda undrunar og opinnar könnunar hugmynda og raka. Nemendur fá tækifæri til þess að ígrunda og þróa eigin viðhorf í garð barna sem hugsuða og þjálfast í því að skipuleggja og taka þátt í heimspekilegum samræðum með ungum börnum. Stuðst verður við hugmyndafræði barnaheimspeki, en hún verður jafnframt útvíkkuð og aðlöguð að starfi með börnum á leikskólaaldri og yngsta stigi grunnskólans.

Fyrirkomulag kennslu
Kennslustundir fara að jafnaði fram í rauntíma fyrir hádegi. Gert er ráð fyrir að nemendur sem búa á höfuðborgarsvæðinu mæti í kennslustundir í Stakkahlíð en nemendur sem búa utan höfðuðborgarsvæðisins taki þátt í kennslustundum í gegnum fjarfundabúnað í rauntíma. Sjá nánar um kennslufyrirkomulag í leikskólakennaranámi.

Barnabókmenntir fyrir yngri börn (LSS207G)

• Barnabókmenntir sem bókmenntagrein.
• Menningarlegt og listrænt mat á fjölbreyttum barnabókum fyrir yngri börn.
• Barnabækur sem grundvöllur upplifunar, orðlistar, sköpunar, tjáningar og miðlunar.
• Gildi barnabókmennta í uppeldi og menntun barna með áherslu á menningu og samfélag, jafnrétti, fjölmenningu, lestur, læsi og lífsleikni.
• Tengsl barnabókmennta við þjóðlegan og alþjóðlegan sagnasjóð sem og aðrar tegundir bókmennta og listgreina.

Þeir sem hófu nám í Grunnskólakennslu með áherslu á íslensku, B.Ed., haustið 2021 eiga að taka námskeiðið LSS207G með tveimur vettvangseiningum og fara í vettvangsnám í grunnskóla.

Á mótum leik- og grunnskóla (KME502G)

Viðfangsefni á námskeiðinu eru hugmyndafræði og rannsóknir á námi barna þegar þau fara á milli skólastiga, leik- og grunnskóla og frístundar. Skoðað verður hvað hugtökin þáttaskil í skólastarfi, samfella í námi barna og skólafærni fela í sér. Byggt er á ólíkum sjónarhornum barna, foreldra og kennara. Rýnt verður í þætti sem skapa forsendur fyrir þróun skólastarfs s.s. sögu, hefðir, viðhorf, menningu og námskrár. Fjallað verður um fjölbreyttar námsleiðir barnsins og kynntar nálganir í námi og kennslu, sem byggja á virkni barna, svo sem leik, könnunaraðferð (e. project approach), leik með einingakubba og heimspeki með börnum. Auk þess verður farið yfir helstu áherslur áætlana um samstarf leik- og grunnskóla.

Aðferðafræði og menntarannsóknir (KME501G)

Viðfangsefni námskeiðsins fela í sér tvennt. Annars vegar er um að ræða þjálfun í rannsóknaraðferðum, meðferð gagna og úrvinnslu þeirra og hins vegar læsi á menntarannsóknir, sem aðrir hafa framkvæmt og niðurstöður þeirra. Í öllum þáttum námskeiðsins er lögð áhersla á þekkingu og skilning á helstu hugtökum og hugmyndum úr aðferðafræði menntarannsókna. Gert er ráð fyrir að nemendur kynni sér þessi hugtök í lesefninu og beiti þeim í verkefnum er tengjast megindlegum, eigindlegum og blönduðum aðferðum, einnig aðferðum við starfendarannsóknir. 

Vinnulag á námskeiðinu felst í fyrirlestrum, kynningum og vettvangstengdum viðfangsefnum. Reynt er að samhæfa viðfangsefni þeirra sem sækja tíma reglulega og þeirra sem stunda námið að mestu sem fjarnemar.

Inngildandi leikskólastarf (LSS606G)

Í námskeiðinu er fjallað um hugmyndafræði menntunar og skólastarfs án aðgreiningar. Áhersla er á lýðræðislegt leikskólastarf þar sem félagslegt réttlæti, þátttaka,  félagsfærni, leikur, skipulag og stuðningur eru í brennidepli. Rýnt er í rannsóknir um hvernig leikskólinn kemur til móts við fjölbreyttan barnahóp. Samstarf leikskólans við foreldra, sérfræðinga, rekstraraðila og barnaverndaryfirvöld verður til umfjöllunar.

Hluti námskeiðsins er tveggja vikna vettvangsnám (4Ve) sem fer fram í samstarfsskólum Menntavísinda-sviðs. Nemendur taka þátt í daglegum viðfangsefnum leikskóla og fá tækifæri til að skoða og skipuleggja leikskólastarf með fjölbreyttum barnahópi.  

Mætingarskylda er í þeim þáttum námskeiðsins sem lúta að vettvangsnámi, undirbúningi og úrvinnslu úr því.

Lokaverkefni (LSS606L)

Lokaverkefni til  B.Ed.-prófs í leikskólakennararfræði er 10 eininga skriflegt verkefni sem unnið er undir handleiðslu leiðbeinanda. Lokaverkefnið er unnið undir lok grunnnámsins og miðar að því að nemandi dýpki skilning sinn á: 

• afmörkuðu efni og tengi það sínu fræðasviði (grein og sérhæfingu)
• verkefnin skulu hafa gildi á sviði menntunarfræða ungra barna

Handbók fyrir nemendur og leiðbeinendur

Tjáning og samskipti (TÓS104G)

Nemendur lesa texta um viðfangsefni námskeiðsins og hagnýta sér, ásamt fyrirlestrum og leiðsögn kennara, til að æfa sig í þeirri sköpun, tjáningu og athugun sem skilgreind er í hæfniviðmiðum.

Námskeiðið er skipulagt með það fyrir augum að tengja saman fræði og framkvæmd á þann veg að nemendur vinni þau verk sem námskeiðið snýst um, ræði saman (eða skrifist á) um reynslu sína af viðfangsefnum og læri af henni. Í þessu felst meðal annars ræðuþjálfun, leikræn tjáning og greining á samskiptum. Að auki verður áhersla á stofnun og stjórnun félagasamtaka, fundarstjórn og fundarsköp.

Einelti, forvarnir og inngrip (TÓS509M)

Þetta námskeið er um einelti og markmiðið er að þeir sem ljúka námskeiðinu öðlist þekkingu, leikni og hæfni til að geta tekist á við og komið í veg fyrir einelti meðal barna og unglinga.

Námskeiðið byggir á kenningum og rannsóknum á einelti. Námskeiðið er bæði fræðilegt og hagnýtt. Námskeiðið er ætlað öllum þeim sem hafa hug á að vinna með börnum og unglingum og hentar því vel fyrir nemendur á menntavísindasviði HÍ. Nemendur á öðrum sviðum eru einnig velkomnir. Á námskeiðinu verður fjallað um fjölmarga þætti sem snúa að einelti, þar á meðal mismunandi birtingarmyndir, árangursríkar aðferðir við forvarnir og inngrip, samstarf við foreldra og forsjáraðila og árangursríka vinnu með þolendum, gerendum og áhorfendum. Námskeiðið fer fram á íslensku en lesefni er á íslensku og ensku.

Námskeiðið byggir á fyrirlestrum, umræðu- og verkefnatímum, reynslusögum af vettvangi og kynningum nemenda.

Skyldumæting er í námskeiðið (lágmark 80%). Skyldumæting er fyrir fjarnema í staðlotur námskeiðsins. Missi þeir af staðlotu verða þeir að vinna það upp með því að mæta í aðra tíma í staðinn. Fjarnemum er frjálst að mæta í aðrar kennslustundir. Fjarnemar hlusta á upptökur og vinna virkniverkefni um kennslustundir sem þeir mæta ekki í. 

Nemi styður nema - fjölbreytt háskólasamfélag (haust) (TÓS106G)

Viðfangsefni
Viðfangsefni námskeiðsins eru félagsleg samskipti, samvera og námsaðstoð við nemendur sem geta þurft aðstoð og/eða stuðning í námi sínu á Menntavísindasviði HÍ.

Í námskeiðinu verður fjallað um nýjar áherslur og nýbreytni í menntamálum, sérstök áhersla lögð á inngildandi nám, algilda hönnun og tækifærin sem hugmyndafræðin býður upp á. Einnig verður fjallað um jafnrétti, samfélag án aðgreiningar og mannréttindi í víðu samhengi. Kynntar verða leiðir til að efla náms- og félagslega þátttöku nemenda í háskólanum með fjölbreyttum hætti.

Að námskeiði loknu hljóta nemendur viðurkenningu/staðfestingu á að hafa lokið námskeiðinu sem þeir geta til dæmis nýtt í ferilskrá en námskeiðið er dýrmæt reynsla sem mun nýtast í leik og starfi.

Hægt er að taka námskeiðið tvisvar en það er kennt bæði vor og haust. Námskeiðið er einstaklingsmiðað og því aðlagað að hverjum nema hverju sinni og því ekki um endurtekningu efnis að ræða. 

Vinnulag
Samstarf og samvera með samnemum er að jafnaði þrjár kennslustundir á viku. Samstarfið getur falið í sér námsaðstoð, til dæmis við verkefnavinnu, verkefnaskil, yfirferð á námsefni eða samveru á bókasafni eða matsal og þátttaka í félagslífi á vegum nemendafélaga.

þrír fræðslufundir með kennurum fyrrihluta misseris. Að auki geta nemendur pantað fundi eftir þörfum með kennurum námskeiðsins.

Nemendur vinna dagbókarverkefni jafnt og þétt yfir misserið og skila lokaskýrslu um reynslu sína af námskeiðinu.

Leikur, tækni og sköpun (SNU003G)

Námskeiðið fjallar um skapandi starf með börnum þar sem stuðst er eða fengist við stafrænan búnað og tækni. Nemar rýna og ræða les- og myndefni sem lýtur að sköpun með stafrænni tækni í leik- og grunnskólum. Þeir kynnast lýsandi dæmum í starfi valinna skóla og ígrunda færar leiðir til að beita upplýsingatækni og miðlun með ungum nemendum á frjóan hátt. Nemar spreyta sig á teikningu og skapandi myndvinnslu í stafrænu umhverfi með stafræna sögugerð fyrir augum. Þeir myndskreyta og hljóðsetja sögur ætlaðar börnum og setja sig í spor ungra nemenda í skapandi starfi þar sem reynir á listræna framsetningu í hljóði, mynd og hreyfingum. Greint er frá frumkvöðlum um forritun fyrir börn og bent á leiðir til að útbúa einfalt efni, sögur og leiki í myndrænu forritunarumhverfi. Fjallað er um valdar tæknilausnir sniðnar að ungum nemendum til að varpa ljósi á tæknihönnun, forritun og sjálfvirkni. Nemar kynnast lítillega kennslu um slíkan búnað á vettvangi og fá sjálfir að spreyta sig á glímu við hann. Kynntar eru leiðir til að tengja myndræna forritun og leikföng hönnun og nýsköpun úr ýmsum efniviði með hagnýt not eða listræna sköpun í huga. Fjallað er um nýsköpun og nýsköpunarmennt sem viðfangsefni í skólastarfi og greint frá starfi í sköpunarsmiðjum. Kynntur er búnaður sem nota má við leiserskurð í ýmsan efnivið, skurð og brot í pappír, teikningu og prentun í þrívídd og vinnu með textíl. Nemar lýsa vinnu sinni og tilraunum með tæknileikföng og nýsköpunarbúnað í myndum og myndskeiðum studdum texta og einfaldri vefsíðugerð.

Inngangur að enskukennslu (ÍET202G)

Farið verður yfir þróun tungumálakennslu undanfarinna áratuga og sjónum einkum beint að þekkingu og skilningi á þeim straumum og stefnum sem nú eru efst á baugi. Fjallað verður um hugtök, kenningar, aðferðir og þá þætti sem stuðla að fagmennsku tungumálakennarans og nemendur öðlast reynslu í að ígrunda eigin afstöðu og hugmyndir. Kynntar verða rannsóknir á tungumálanámi og kennslu og fjallað sérstaklega um nemendamiðaða kennslu.

Námskrá í ensku verður yfirfarin og greind. Kennaranemar fá tækifæri til að skoða og meta kennslu á myndböndum og þjálfast í að ígrunda eigin hugmyndir um kennslu og eigin reynslu af tungumálanámi.

Vinnulag:
Vinna í námskeiðinu krefst virkrar þátttöku og mikið verður lagt upp úr lestri nemenda og úrvinnslu úr lesefni, umræðum, hópa- og einstaklingsvinnu og dæmakennslu.

Tónlistarleikir til náms og þroska (LVG304G)

Námskeiðið fjallar um það hvernig unnt er að kenna ýmsa tónlistarlega færni í gegnum leiki. Meðal annars verður fjallað um það hvernig tónlistarleikir efla rytmaskyn og margvíslega samhæfingu. Helstu kenningar í hagnýtri kennslufræði tónlistar verða kynntar og sérstök áhersla lögð á þær aðferðir sem nota hreyfingu og fjölþætta (multi modal) nálgun til að kenna tónlist. Mikil áhersla er lögð á verklegar æfingar. Nemendur æfa grunnfærni í að miðla tónlist í gegnum leiki sem henta sérstaklega vel í hópkennslu.  Sömuleiðis fá nemendur tilsögn í skapandi kennsluháttum og spreyta sig á að semja nýja tónlistarleiki með kennslufræðileg markmið í huga. Námskeiðið hentar jafnt nemendum með mikla þekkingu á tónlist sem og þeim sem hafa litla formlega tónlistarmenntun en vilja efla færni sína og þekkingu á tónlistarmiðlun.

Fjölskyldur í nútímasamfélagi (UME202G)

Í námskeiðinu verður fjallað um nýjar kenningar og rannsóknir varðandi fjölskyldur í nútímasamfélögum og fjölskyldan sett í sögulegt samhengi. Áhersla verður lögð á umfjöllun um margbreytileika fjölskyldna, ólíkar fjölskyldugerðir, fjölskyldur minnihlutahópa og aðstæður barna og foreldra í mismunandi fjölskyldugerðum. Þá verður fjallað um fjölskyldustefnu og tengsl fjölskyldulífs og atvinnulífs.

Leikir í frístunda- og skólastarfi (TÓS409G)

Á námskeiðinu er fjallað um gildi góðra leikja í frístunda- og skólastarfi. Nefna má kynningar – og hópstyrkingarleiki, hlutverkaleiki, einfalda og flókna námsleiki, hópleiki, rökleiki, gátur, þrautir, spurningaleiki, umhverfisleiki, námsspil, söng- og hreyfileiki, orðaleiki og tölvuleiki, leikræna tjáningu o.s.frv. Þátttakendur spreyta sig á að prófa margvíslega leiki og leggja mat á þá. Þá verður unnið í hópum við að safna góðum leikjum (námsmappa- portfolio) sem hægt er að nota í frístunda- og skólastarfi.

Nemi styður nema - fjölbreytt háskólasamfélag (vor) (TÓS213G)

Viðfangsefni

Viðfangsefni námskeiðsins eru félagsleg samskipti, samvera og námsaðstoð við nemendur sem geta þurft aðstoð og/eða stuðning í námi sínu á Menntavísindasviði HÍ. 
Í námskeiðinu verður fjallað um nýjar áherslur og nýbreytni í menntamálum, sérstök áhersla lögð á inngildandi nám og tækifærin sem hugmyndafræðin býður upp á. Einnig verður fjallað um, jafnrétti, samfélag án aðgreiningar og mannréttindi í víðu samhengi. Kynntar verða leiðir til að efla náms- og félagslega þátttöku nemenda í háskólanum með fjölbreyttum hætti. Lögð verður áhersla á samráð við nemendur varðandi skipulagningu námskeiðsins. 

Námskeiðið er dýrmæt reynsla sem mun nýtast í leik og starfi.

Námskeiðið er kennt að vori og hausti. Námskeiðið er einstaklingsmiðað og aðlagað að hverjum nemanda. Þess vegna er ekki um endurtekningu á námsefni að ræða ef nemendur taka námskeiðið tvisvar. 

Vinnulag
Samstarf og samvera með samnemum er að jafnaði þrjár kennslustundir á viku. Samstarfið getur falið í sér námsaðstoð, til dæmis við verkefnavinnu, verkefnaskil, yfirferð á námsefni eða samveru á bókasafni eða matsal og þátttaka í félagslífi á vegum nemendafélaga.

Þrír fræðslufundir með kennurum fyrrihluta misseris. Að auki geta nemendur pantað fundi eftir þörfum með kennurum námskeiðsins.

Nemendur vinna dagbókarverkefni jafnt og þétt yfir misserið og skila lokaskýrslu um reynslu sína af námskeiðinu.

Að leika og skapa: leiklist, myndlist og tónlist (KME205G)

Nemendur kynnast þýðingu lista í námi barna. Unnið verður með fjölbreyttar aðferðir listsköpunar með áherslu á grunnþætti listmenntunar og einfalda tækni. Umfjöllun um leiklist, myndlist, tónlist í skólastarfi.

Menntun og kyngervi (UME004M)

Markmið: Markmið námskeiðsins er að nemar kynnist hugmyndum, kenningum  og rannsóknum um uppeldi og menntun í ljósi kynjafræðilegra sjónarmiða og hugtaksins kyngervi (gender).

Viðfangsefni. Unnið verður með hugtökin, kyngervi, kynjun, kynímyndir, staðalmyndir, kvenfrelsi, félagsleg mismunun, kynhlutverk, kynjablinda, tvíhyggja og valdatengsl. Fjallað verður um hvernig hugmyndir um menntun kynjanna hafa þróast sögulega, rýnt í orðræðuna um drengi og stúlkur og staðreyndir og gagnrýni á menntun og kynferði á öllum skólastigum. Sjónarmið félagslegar mótunarhyggju og eðlishyggju verða notuð til að útskýra mismunandi hugmyndir um kynjamismunun. Athyglinni verður beint sérstaklega að nýjum rannsóknum á sviðinu og fræðilegri nálgun mismunandi fræðimanna. Að síðustu verður athyglinni beint að íslenska skólakerfinu, stöðu drengja og stúlkna, leiðtogum og stjórnendum, námskrám og stöðu lögbundinnar jafnréttisfræðslu á öllum skólastigum. Lesnar verða nýjar íslenskar og erlendara rannsóknir á kyngervi og skólastarfi, t.d. rannsóknir á námsframmistöðu kynjanna, mismunandi hugmyndum stelpna og stráka um námsgreinar, námshæfni og námsval og hvernig skólar bregðast við kynjun skóla og samfélags.

Vinnulag
Námskeiðið er skipulagt sem staðnám, með möguleikum til fjarnáms ef þörf krefur. Námskeiðið byggist á fyrirlestrum, umræðum, málstofum, hópvinnu og verkefnavinnu.

Listin að skapa tónlist (LVG009G)

Markmið námskeiðsins er að efla þekkingu og færni í notkun fjölbreyttra aðferða til að stuðla að tónlistarsköpun barna og ungmenna í námi og frístundastarfi.

Viðfangsefni
Nemendur læra fjölbreyttar leiðir til að setja saman laglínur og lítil tónverk. Nemendur fræðast um helstu form og stíla í tónsmíðum og tengi það m.a. eigin nýsköpun í tónlist.

Vinnulag
Áhersla á verklegar æfingar, spuna og samvinnu.

Trans börn og samfélag (UME204M)

Markmið:

Markmið námskeiðsins er að nemar kynnist hugmyndum, kenningum og rannsóknum í fræðum sem koma inn á veruleika og upplifanir trans fólks (trans fræði). Einnig verða meginhugmyndir gagnrýnna bernskufræða kynntar. Áhersla verður lögð á að þátttakendur verði meðvitaðir um veruleika trans ungmenna og trans barna og samfélagslega orðræðu um málaflokkinn.

Viðfangsefni:

Unnið verður meðal annars með hugtökin kyngervi, kynjatvíhyggja, kynsegin, kynvitund, samtvinnun, trans* hugtakið, síshyggja, umhyggja, barnavernd og réttindi barna. Fjallað verður um megininntak transfræða/hinseginfræða og hvernig hægt er að nýta sér þá nálgun til varpa ljósi á uppeldi, menntun, samfélag, tómstunda- og félagsstarf og íþróttir. Nálgunin verður í anda gagnrýnna trans- og bernskufræða og félagslegrar mótunarhyggju. Enn fremur verður fjallað um skólakerfi og aðrar stofnanir, hérlendis og erlendis, og hvernig margs konar mismunun skapast og viðhelst og getur ýtt undir stofnanabundna transfóbíu og síshyggju. Lesnar verða nýjar íslenskar og erlendar rannsóknir í tengslum við efnið. Þá verður lögð áhersla á að þjálfa verðandi uppeldis- og menntunarfræðinga, þroskaþjálfa, foreldrafræðara, kennara, tómstunda- og félagsmálafræðinga, stjórnendur og annað fagfólk til að skapa hinsegin/trans vænt andrúmsloft í viðeigandi hópum sem unnið er með.

Hönnun og smíði leikfanga (LVG501G)

Markmið:
a) Að kenna almennan feril hönnunar;
b) Að hanna og smíða leikföng fyrir börn á ýmsum aldri;
c) Að þjálfa nemendur í þrívíddarhönnun. 

Lýsing: Námskeiðið er hugsað fyrir nemendur sem vilja læra að hanna og smíða þroskaleikföng bæði fyrir kornabörn, leikskólabörn og börn í grunnskóla. Lögð er áhersla á gerð verkefna sem nemendur geta bæði nýtt í skólastarfi og í eigin lífi. Nemendur kynnast einnig hagnýtingu tölvustuddar hönnunar og framleiðslu við þróun verkefna. Unnið er með fjölbreytt smíðaefni. Námskeiðið hentar öllum þeim er vilja leggja áherslu á skapandi skólastarf, bæði innan list- og verkgreina, í almennu skólastarfi og í leikskóla. 

Inntak / viðfangsefni

A. Hönnun leikfanga
a) Nemendur þurfa að hanna og teikna leikföng;
b) Nemendur læra að teikna í tölvu, málsetja vinnuteikningar og gefa þrívíðum hlutum efnisáferðir.
c) Kynnt verður tölvustudd framleiðsla og nokkur verkefni gerð í tölvustýrðum fræsara. 

B. Smíði leikfanga
a) Nemendur hanna og smíða verkefni svo sem hreyfileikföng, spil og leikföng sem byggja á hagnýtingu einfaldra rafrænna lausna;
b) Lögð er áhersla á að þátttakendur noti fjölbreytt smíðaefni og náttúruleg yfirborðsefni; 

Vinnulag: Fyrirlestrar, verkstæðisvinna í tölvu- og smíðastofu.. 

Mentor í Spretti (GKY001M)

Í námskeiðinu felast verkefni nemenda í  að vera mentor fyrir þátttakendur á framhalds- og háskólastigi í verkefninu „Sprettur”. Mentorar sinna því mikilvæga starfi að styðja og hvetja ungmenni í námi og félagslífi. Hlutverk mentora er að skapa uppbyggjandi samband við þátttakendur, vera jákvæð fyrirmynd og taka þátt í sameiginlegum viðburðum skipulögðum í Spretti. Mentorhlutverkið snýst um tengslamyndun og samveru sem felur í sér skuldbindingu gagnvart ungmennunum sem mentor styður.  

Sprettur er verkefni sem styður við nemendur með innflytjenda- eða flóttamannabakgrunn sem koma úr fjölskyldum þar sem fáir eða engir hafa háskólamenntun.  Nemendur í námskeiðinu eru mentorar þátttakenda og eru þeir tengdir saman með hliðsjón af sameiginlegu áhugasviði. Hver mentor ber ábyrgð á að styðja tvo þátttakendur. Mentorar skipuleggja samveru og verja þremur klukkustundum á mánuði (frá ágúst fram í maí) með þátttakendum í Spretti, þremur klukkustundum í mánuði í heimavinnuhópi og mæta í fimm málstofur sem dreifast yfir skólaárið. Nemendur skila dagbókarfærslum á Canvas í nóvember og mars. Dagbókarfærslur byggjast á lesefni og hugleiðingum nemenda um mentorstarfið. Námskeiðið er kennt á íslensku og ensku.  

 Nemendur sækja um þátttöku á námskeiðinu. Sjá rafrænt umsóknareyðublað.  Umsækjendur fara í viðtal og eru 15-30 nemendur valdir til þátttöku.   

Frekari upplýsingar um verkefnið „Sprettur” má nálgast hér: www.hi.is/sprettur 

Fræðileg skrif og gagnrýninn lestur (ÍET102G)

Meginmarkmið námskeiðsins er að búa nemendur í háskólanámi undir lestur og ritun fræðilegra texta og þjálfa þá í gagnrýnum lestri enda er hvort tveggja grundvallaratriði í öllu háskólanámi.  

Fjallað verður um ýmsar tegundir fræðilegs efnis og framsetningar á því. Nemendur kynnast helstu einkennum fræðilegra skrifa og læra hvað felst í ritstýrðum og/eða ritrýndum textum. Nemendur öðlast þjálfun í að lesa, greina og meta slíka texta. Rætt verður um sjálfstæð, gagnrýnin og heiðarleg vinnubrögð ásamt því sem fjallað verður um höfundarrétt, ritstuld og falsfréttir. 

Nemendur öðlast færni í að vinna efni upp úr fræðilegum texta, svo sem útdrætti, og að flétta saman heimildir við eigin texta. Rætt verður ítarlega um fræðilegar ritgerðir á háskólastigi og nemendur fá þjálfun við gerð slíkra ritgerða. Þá verður fjallað um viðeigandi málnotkun í fræðilegum skrifum og hún þjálfuð. 

Fjallað verður sérstaklega um heimildaleit og heimildamat; gæði heimilda og hvernig greina megi vandaðar heimildir frá óvönduðum. Þá fá nemendur þjálfun í heimildaskráningu. Einnig verða nemendur þjálfaðir í að nota heimildir í eigin skrifum og greina milli eigin raddar og heimildarinnar sjálfrar.

Málörvun í leikskóla (LSS108G)

Inntak / helstu viðfangsefni

Í námskeiðinu er fjallað um málörvun leikskólabarna með ólíkar þarfir. Rætt er um málþroska og málkerfi íslenskunnar:  Framburð, beygingar og orðmyndun, setningamyndun, merkingu, orðaforða og máltjáningu. Þá eru til umfjöllunar íslenska sem annað mál og málörvun fjöltyngdra barna á leikskólaaldri. Nemendur öðlast þekkingu á markvissri málörvun  í leikskólastarfi með fjölbreyttum barnahópi; hlustun, máltjáning, samtöl, orðaforði, málskilningur, hljóðkerfisvitund, lestur barnabóka, frásagnir og frásagnarhæfni. Bernskulæsi, undanfari lestrarnáms, er eitt af viðfangsefnum námskeiðsins ásamt því sem rætt er um samstarf leikskóla og heimilis með tilliti til málörvunar og bernskulæsis.

Sjá nánar um kennslufyrirkomulag í leikskólakennaranámi

Leikskólafræði I - Leikskólinn sem menntastofnun (LSS101G)

Námskeiðið miðar að því að nemendur öðlist þekkingu og innsýn í hlutverk og stöðu leikskólans í íslensku menntakerfi, hvernig ólík hugmyndafræði, sýn og viðhorf endurspeglast í markmiðum og starfsháttum leikskóla og hlutverk leikskólakennara í námi barna.

Námskeiðið er inngangsnámskeið í leikskólafræði þar sem m.a. er lögð áhersla á að kynna menntunarhlutverk leikskóla og starfsvettvang leikskólakennara. Lögð er til grundvallar sú sýn að börn eigi rétt á krefjandi viðfangsefnum og tækifærum til að taka þátt í samfélagi sem byggir á jafnrétti og lýðræðislegri þátttöku.

Meðal þeirra þátta sem fjallað er um eru:

• Lagarammi skólastigsins, grunnþættir menntunar og aðalnámskrá leikskóla
• Stefna og hugmyndafræði leikskólastarfs  
• Hlutverk og starfskenning leikskólakennara
• Leik- og námsumhverfi barna
• Skipulag og starfshættir í leikskólum
• Samstarf heimilis og leikskóla
• Matarmenning – tengsl umhverfisþátta á næringu og heilbrigði

Fyrirlestrar, málstofur og verkefnavinna, einstaklingslega eða í samstarfi við aðra. Námskeiðið hefur skýr tengsl við vettvang þar sem nemendur vinna verkefni sem tengjast viðfangsefnum námskeiðs og fara í kynnisferð í leikskóla.

Fyrirkomulag kennslu
Kennslustundir fara að jafnaði fram í rauntíma fyrir hádegi. Gert er ráð fyrir að nemendur sem búa á höfuðborgarsvæðinu mæti í kennslustundir í Stakkahlíð en nemendur sem búa utan höfðuðborgarsvæðisins taki þátt í kennslustundum í gegnum fjarfundabúnað í rauntíma.  Sjá nánar um kennslufyrirkomulag í leikskólakennaranámi.

Umhverfi sem uppspretta náms (LSS105G)

Í námskeiðinu verður skoðað hvernig umhverfi barna getur gefið fjölbreytt tækifæri til náms í náttúrufræði og stærðfræði með áherslu á athuganir og tilraunir barna.  Nemendur kynnast meginhugmyndum um útikennslu og verða tekin nokkur dæmi um heppileg viðfangsefni. Fjallað verður um náttúrufræðileg og stærðfræðileg fyrirbæri í umhverfi barna svo sem spendýr, smádýr, plöntur, form, fjölda, mynstur, vatn og loft. Nemendur skoða gögn og leiðir sem nýta má við undirbúning og skipulagningu kennslu þar sem umhverfið er nýtt sem uppspretta náms í náttúrufræði og stærðfræði. Nemendur prófa valin viðfangsefni með börnum á vettvangi.

Vinnulag
Fyrirlestrar, kynningar, umræður, verklegar æfingar, vettvangsferðir, verkefnavinna, skólaheimsóknir og nemendur vinna verkefni með börnum í skólum.

Fyrirkomulag kennslu
Kennslustundir fara að jafnaði fram í rauntíma fyrir hádegi. Gert er ráð fyrir að nemendur sem búa á höfuðborgarsvæðinu mæti í kennslustundir í Stakkahlíð en nemendur sem búa utan höfðuðborgarsvæðisins taki þátt í kennslustundum í gegnum fjarfundabúnað í rauntíma. Sjá nánar um kennslufyrirkomulag í leikskólakennaranámi.

Hreyfing og leikræn tjáning, úti og inni (LSS202G)

Meginmarkmið námskeiðsins eru að nemendur

• efli eigið næmi, hugmyndaflug og sköpunargáfu
• kynni sér tjáningu og samskipti barna, bæði í skipulögðum og sjálfsprottnum leikjum
• öðlist færni í að skipuleggja hreyfingu og leikræna tjáningu í daglegu starfi, úti sem inni

Kennslufyrirkomulag: Námskeiðið verður kennt í nokkrum staðbundnum lotum fyrir alla nemendur, bæði í stað - og fjarnámi. 

Viðfangsefni: Kynntar verða leiðir í leikrænni tjáningu sem tengjast umhyggju, trausti og öryggiskennd barna sem leið til að efla umburðarlyndi, vináttu og tjáningu. Í gegnum hreyfingu og leik stuðlar kennari að því að barnið skilji eigin styrk og getu í þeim tilgangi að efla sjálfstraust þess og lífsleikni. Fjallað er um mikilvægi hreyfingar og hreyfiuppeldis í daglegu lífi barna og kynntar aðferðir sem byggja á styrkleikum barna og áhuga ásamt þörf þeirra til að hreyfa sig frjálst og óhindrað. Kynntar verða fjölbreyttar leiðir til tjáningar og líkamsþjálfunar sem hæfa börnum í leikskóla og yngri bekkjum grunnskóla. Fjallað er um val leikja og sköpun nýrra leikja sem stuðla að tjáningu og hreyfingu barna, aðferðir sem samþætta hreyfiþjálfun, leikræna tjáningu og sköpun auk tengsla við aðra þætti skólastarfs.

Hluti námskeiðsins er einnar viku vettvangsnám (2Ve) sem fer fram í samstarfsskólum Menntavísindasviðs. Vettvangshluti námskeiðs skal tekin samhliða vettvangsnámi í námskeiðinu Leikskólafræði II - leikur, samskipti og skráning.  

Leikskólafræði II - Leikur, samskipti og skráning (LSS206G)

Í námskeiðinu er fjallað um ólíkar kenningar um leik og áhrif þeirra á sýn á börn og leikskólastarf. Rýnt verður í ólíkar birtingamyndir leiks og náms, annars vegar út frá sjónarhorni barna og hins vegar sjónarhorni fullorðinna. Áhersla er lögð á rannsóknir um samskipti barna og leik. Fjallað verður um  hlutverk leikskólakennara og námskrár í tengslum við leik. Kynntar verða athugunar- og skráningaleiðir sem nýttar eru í þeim tilgangi að meta og gera nám barna í leik sýnilegt. Auk þess verður skoðað hvernig námsumhverfi leikskólans hefur áhrif á þátttöku barna í leik. 
Hluti námskeiðsins er tveggja vikna vettvangsnám (4Ve) sem fer fram í samstarfsskólum Menntavísindasviðs. Nemendur taka vettvangsnámið samhliða vettvangsnámi í námskeiðinu Hreyfing og leikræn tjáning, úti og inni (2Ve), samtals 3 vikur. Í vettvangsnámi  taka nemendur þátt í daglegum viðfangsefnum leikskóla, samhliða verkefnum námskeiða.

Tónlist í lífi ungra barna (LSS210G, LSS211G, LSS212G)

Á þessu námskeiði kynnast nemendur fræðilegum skrifum um tónlistarþroska barna og helstu aðferðum í notkun tónlistar í faglegu starfi með börnum. Lesefnið fjallar um nýjustu þekking á áhrifum tónlistar frá fæðingu og á fyrstu árum í lífi barns. Nemendur læra hagnýtar aðferðir til að skipuleggja og stýra tónlistarstarfi í leikskólum.

Vísinda- og listasmiðja (LSS210G, LSS211G, LSS212G)

Í námskeiðinu er fléttað saman vísindalegum hugmyndum, náttúruvísindalegum tilraunum og rannsóknarvinnu, stafrænni efnisgerð og miðlun, skapandi hugsun og listrænni tjáningu til að efla skilning þátttakenda á þessum þáttum og jafnframt á möguleikum fólgnum í slíkri vinnu í skólastarfi með ungum börnum. Fengist verður við náttúruvísindaleg viðfangsefni á borð við segla, rafmagn, ljós og liti, samspil jarðar, sólar og tungls, tímatal, dag og nótt, og árstíðir með því fjalla um og tvinna saman fræðilegar hugmyndir, verklegar athuganir, upplýsingatækni og listræna tjáningu. Kannaðar verða leiðir til að efla í leik og skapandi starfi skilning ungra barna á þessum náttúruvísindalegu viðfangsefnum, læsi á tækni og stafræna miðlun, frjóa hugsun og listræn efnistök. Sérstök áhersla verður lögð á einfaldar tilraunir við hæfi barna, leik að stafrænni tækni, vinnu með ýmsan efnivið og listræna tjáningu af myndrænum toga.

Myndlist ungra barna (LSS210G, LSS211G, LSS212G)

Á þessu námskeiði kynnast nemendur fræðilegum skrifum um teikniþroska barna ásamt grunnaðferðum og efnivið sem nota má í starfi með ungum börnum.

Fjölbreyttar aðferðir myndmenntar verða kynntar og unnið með tvívíðan og þrívíðan efnivið. Áhersla verður lögð á sjálfstæð vinnubrögð nemenda.

Námskeiðið verður að mestu kennt í þremur til fjórum staðbundnum lotum fyrir alla nemendur. 

Sjálfbærni, náttúra og listir (LSS309G)

Þau viðfangsefni sem unnið verður með á námskeiðinu eru sjálfbærni og sjálfbærnimenntun, sem felur í sér þátttöku barna í samfélaginu og nám þeirra um náttúruna í tengslum við sjálfbærnimenntun. Unnið verður með með hugmyndir barna um líkama sinn og tengsl við heilsu þeirra og velferð, líffræðilegan fjölbreytileika og samspil lífvera í náttúrunni. Unnið verður með gildi og tilgang sjálfbærnimenntunar, samskipti manns og náttúru með tilliti til umhverfisvandamála og hvað megi gera til að bæta þessi samskipti m.a. í ljósi heimsmarkmiða Sameinuðu þjóðanna. Kannaðar verða árangursríkar leiðir í sjálfbærnimenntun.

Áhersla verður á náttúruskynjun og fagurfræði og hvernig vinna má með náttúru og sjálfbærni í myndmennt með börnum. Fjallað verður um hvernig megi vinna með viðfangsefni námskeiðsins í leiklist svo sem í; hlutverkaleik, hefðbundnum leikjum og spuna þ.e.a.s. úrvinnslu skynjunar, upplifunar, tilfinninga og hugmynda í sköpun og leik.

Þroska- og námssálarfræði (KME301G)

Tilgangur þessa námskeiðs er að nemendur öðlist heildarsýn á þroska barna frá fæðingu og fram á unglingsár.

Inntak/viðfangsefni:
Fjallað verður um þær breytingar sem verða á þroska barna á mismunandi sviðum og aldursskeiðum og helstu kenningar sem notaðar hafa verið til að varpa ljósi á þessar breytingar. Fjallað verður um vitsmunaþroska, tilfinningaþroska og þróun tilfinningalegra tengsla, félagsþroska, þróun sjálfsmyndar og siðferðisvitundar. Námskenningum og vistfræðilegum kenningum (ecological approach) verður einnig gerð skil. Rætt verður um orsakir og eðli einstaklingsmunar, samfellu í þroska og sveigjanleika þroskaferlisins. Tengsl náms og þroska, áhugahvöt og áhrif uppeldis, menningar og félagslegra aðstæðna á þroska barna verða einnig til umfjöllunar. Áhersla verður lögð á gildi þroskasálfræðinnar í uppeldis- og skólastarfi.

Vinnulag:
Kennsla fer fram í fyrirlestrum og umræðu/verkefnatímum. Í umræðu/verkefnatímum fá nemendur þjálfun í að ræða námsefnið á gagnrýninn hátt.

Yngstu börnin í leikskólanum (LSS306G)

Í námskeiðinu er fjallað um sjónarhorn og námsleiðir ungra barna (1-3ja ára) í leikskóla. Í brennidepli er virkni barna í sköpun eigin þekkingar gegnum fjölbreytta tjáningu s.s. hreyfingu, leik, tónlist og myndsköpun. Fjallað er um aðlögun, samskipti og samstarf leikskólakennara við fjölbreyttan foreldra- og barnahóp. Rýnt er í hvernig umgjörð leikskólastarfsins; umhyggja, tengsl, daglegar athafnir, leikumhverfi og skráningar styðja við nám og þátttöku barna.

Leikskólafræði III - Námskrá, fagmennska og mat á leikskólastarfi (LSS408G)

Námskeiðið hefur það að markmiði að nemendur öðlist þekkingu á þeim meginhugmyndum sem hafa áhrif á stefnumótun, námskrárgerð og mat í leikskólum, þekkingu og hæfni til að efla félagslegt réttlæti í leikskólastarfi ásamt því að ígrunda eigin viðhorf og hvernig þau hafa áhrif á uppeldissýn og starfskenningu. Jafnhliða er lögð áhersla á að nemendur temji sér gagnrýna hugsun og afstöðu til viðfangsefna í leikskólastarfi, ígrundi eigin viðhorf og meti hvernig þau mótast af eigin uppeldissýn og starfskenningu.

Vinnulag
Fyrirlestrar, kynningar af vettvangi, umræður, hópverkefni, vettvangstengd verkefni og tveggja vikna vettvangsnám. 

Mætingarskylda er á háskólamorgna og vettvangsnám ásamt undirbúningi og úrvinnslu vettvangsnáms.

Barnabókmenntir fyrir yngri börn (LSS207G)

• Barnabókmenntir sem bókmenntagrein.
• Menningarlegt og listrænt mat á fjölbreyttum barnabókum fyrir yngri börn.
• Barnabækur sem grundvöllur upplifunar, orðlistar, sköpunar, tjáningar og miðlunar.
• Gildi barnabókmennta í uppeldi og menntun barna með áherslu á menningu og samfélag, jafnrétti, fjölmenningu, lestur, læsi og lífsleikni.
• Tengsl barnabókmennta við þjóðlegan og alþjóðlegan sagnasjóð sem og aðrar tegundir bókmennta og listgreina.

Þeir sem hófu nám í Grunnskólakennslu með áherslu á íslensku, B.Ed., haustið 2021 eiga að taka námskeiðið LSS207G með tveimur vettvangseiningum og fara í vettvangsnám í grunnskóla.

Skapandi hugsun og heimspekileg samræða (LSS410G)

Er ljóti karlinn fallegur? Getur einhver sem er ein(n) átt sér tungumál? Hver er munurinn á börnum og fullorðnum? Ef ég finn óskastein, þarf ég þá að hugsa um aðra þegar ég óska mér? Geta vondar persónur gert góðverk? Ungum börnum er eðlislægt að vera skapandi í ólíklegustu aðstæðum og varpa fram áleitnum spurningum um lífið og tilveruna, en fullorðna fólkið er ekki alltaf meðvitað um dýpt þeirra eða hvernig best sé að bregðast við.

Meginmarkmið námskeiðsins er að nemendur kynnist undirstöðuþáttum skapandi og gagnrýninnar hugsunar, einkum beitingu hennar í samræðum við ung börn. Nemendur fræðast um mikilvægi þess að temja sér hvetjandi viðmót í garð ungra barna og gefa skapandi tilburðum þeirra gaum í hversdagslegum aðstæðum og tengsl þess við hugmyndir um lýðræðislega starfshætti í skólum. Hugað verður að möguleikum samræðu sem aðferðar í hópastarfi og kennslu þar sem fjölbreyttum aðferðum er beitt í anda undrunar og opinnar könnunar hugmynda og raka. Nemendur fá tækifæri til þess að ígrunda og þróa eigin viðhorf í garð barna sem hugsuða og þjálfast í því að skipuleggja og taka þátt í heimspekilegum samræðum með ungum börnum. Stuðst verður við hugmyndafræði barnaheimspeki, en hún verður jafnframt útvíkkuð og aðlöguð að starfi með börnum á leikskólaaldri og yngsta stigi grunnskólans.

Fyrirkomulag kennslu
Kennslustundir fara að jafnaði fram í rauntíma fyrir hádegi. Gert er ráð fyrir að nemendur sem búa á höfuðborgarsvæðinu mæti í kennslustundir í Stakkahlíð en nemendur sem búa utan höfðuðborgarsvæðisins taki þátt í kennslustundum í gegnum fjarfundabúnað í rauntíma. Sjá nánar um kennslufyrirkomulag í leikskólakennaranámi.

Aðferðafræði og menntarannsóknir (KME501G)

Viðfangsefni námskeiðsins fela í sér tvennt. Annars vegar er um að ræða þjálfun í rannsóknaraðferðum, meðferð gagna og úrvinnslu þeirra og hins vegar læsi á menntarannsóknir, sem aðrir hafa framkvæmt og niðurstöður þeirra. Í öllum þáttum námskeiðsins er lögð áhersla á þekkingu og skilning á helstu hugtökum og hugmyndum úr aðferðafræði menntarannsókna. Gert er ráð fyrir að nemendur kynni sér þessi hugtök í lesefninu og beiti þeim í verkefnum er tengjast megindlegum, eigindlegum og blönduðum aðferðum, einnig aðferðum við starfendarannsóknir. 

Vinnulag á námskeiðinu felst í fyrirlestrum, kynningum og vettvangstengdum viðfangsefnum. Reynt er að samhæfa viðfangsefni þeirra sem sækja tíma reglulega og þeirra sem stunda námið að mestu sem fjarnemar.

Á mótum leik- og grunnskóla (KME502G)

Viðfangsefni á námskeiðinu eru hugmyndafræði og rannsóknir á námi barna þegar þau fara á milli skólastiga, leik- og grunnskóla og frístundar. Skoðað verður hvað hugtökin þáttaskil í skólastarfi, samfella í námi barna og skólafærni fela í sér. Byggt er á ólíkum sjónarhornum barna, foreldra og kennara. Rýnt verður í þætti sem skapa forsendur fyrir þróun skólastarfs s.s. sögu, hefðir, viðhorf, menningu og námskrár. Fjallað verður um fjölbreyttar námsleiðir barnsins og kynntar nálganir í námi og kennslu, sem byggja á virkni barna, svo sem leik, könnunaraðferð (e. project approach), leik með einingakubba og heimspeki með börnum. Auk þess verður farið yfir helstu áherslur áætlana um samstarf leik- og grunnskóla.

Jafnrétti í skólastarfi (KME304G)

Í námskeiðinu verður fjallað um jafnrétti og hvernig hugtök, svo sem kyn, kyngervi, rasismi, fötlun, hinseginleiki og samtvinnun nýtast til að skilja og skipuleggja skólastarf. Þá verður kynnt löggjöf um jafnrétti og jafnréttisfræðslu og hvernig þau nýtast til að skilja og skipuleggja kennslu yngri barna og leikskólastarf.

Sérstök áhersla er lögð á að nemendur í námskeiðinu geti greint námsumhverfi, aðferðir, námsefni og val leikja í leikskóla, í frímínútum og skólaíþróttum frá margþættu jafnréttissjónarhorni.

Aðalnámskrá leik- og grunnskóla liggur námskeiðinu til grundvallar og því verður gengið út frá því grundvallarsjónarmiði að menntun um jafnrétti feli í sér gagnrýna skoðun á viðteknum hugmyndum í samfélaginu og að leikskólakennarar og kennarar geti kennt börnum og ungmennum að greina þær aðstæður sem leiða til mismununar sumra og forréttinda annarra.

Áherslan í námskeiðinu miðar að því að nemendur stefni að kennslu í yngri bekkjum grunnskóla eða leikskóla.

Útikennsla, útinám og heilsa (ÍÞH325G)

Viðfangsefni

Fjallað er um hvernig hægt er að færa bóklega kennslu út úr skólabyggingunni og auka m.a. hreyfingu nemenda í skólastarfi. Áhersla er lögð á mikilvægi útiveru fyrir fólk og tengsl þess við náttúru og sitt nærumhverfi. Nememdur fara í útinámsleiðangra, kynnast útikennslu í verki með heimsókn á vettvang og þátttöku í örnámskeiðum og almennri fræðslu. Nemendur skipuleggja útinám og fylgja skipulaginu eftir með verklegri kennslu.

Inngildandi leikskólastarf (LSS606G)

Í námskeiðinu er fjallað um hugmyndafræði menntunar og skólastarfs án aðgreiningar. Áhersla er á lýðræðislegt leikskólastarf þar sem félagslegt réttlæti, þátttaka,  félagsfærni, leikur, skipulag og stuðningur eru í brennidepli. Rýnt er í rannsóknir um hvernig leikskólinn kemur til móts við fjölbreyttan barnahóp. Samstarf leikskólans við foreldra, sérfræðinga, rekstraraðila og barnaverndaryfirvöld verður til umfjöllunar.

Hluti námskeiðsins er tveggja vikna vettvangsnám (4Ve) sem fer fram í samstarfsskólum Menntavísinda-sviðs. Nemendur taka þátt í daglegum viðfangsefnum leikskóla og fá tækifæri til að skoða og skipuleggja leikskólastarf með fjölbreyttum barnahópi.  

Mætingarskylda er í þeim þáttum námskeiðsins sem lúta að vettvangsnámi, undirbúningi og úrvinnslu úr því.

Lokaverkefni (LSS606L)

Lokaverkefni til  B.Ed.-prófs í leikskólakennararfræði er 10 eininga skriflegt verkefni sem unnið er undir handleiðslu leiðbeinanda. Lokaverkefnið er unnið undir lok grunnnámsins og miðar að því að nemandi dýpki skilning sinn á: 

• afmörkuðu efni og tengi það sínu fræðasviði (grein og sérhæfingu)
• verkefnin skulu hafa gildi á sviði menntunarfræða ungra barna

Handbók fyrir nemendur og leiðbeinendur

Leikir í frístunda- og skólastarfi (TÓS409G)

Á námskeiðinu er fjallað um gildi góðra leikja í frístunda- og skólastarfi. Nefna má kynningar – og hópstyrkingarleiki, hlutverkaleiki, einfalda og flókna námsleiki, hópleiki, rökleiki, gátur, þrautir, spurningaleiki, umhverfisleiki, námsspil, söng- og hreyfileiki, orðaleiki og tölvuleiki, leikræna tjáningu o.s.frv. Þátttakendur spreyta sig á að prófa margvíslega leiki og leggja mat á þá. Þá verður unnið í hópum við að safna góðum leikjum (námsmappa- portfolio) sem hægt er að nota í frístunda- og skólastarfi.

Lesið í skóginn og tálgað í tré (LVG015G)

Markmið: Að nemendur kynnist hvernig hægt er að nýta skóginn í kennslu og læri helstu vinnubrögð við gerð hluta úr íslensku efni. 

Inntak / viðfangsefni: Megináherslan er lögð á verklega þáttinn þar sem nemendur vinna með blautt og þurrt efni úr íslenskum skógum. Kennd verða helstu vinnubrögð í tálgun, bæði með hníf og exi. Einnig verða kennd grundvallaratriði í viðar- og vistfræði og kannað hvernig hægt er að nýta sér form og eiginleika íslenskra viðartegunda. Farið verður í vettvangsferð í skóg í nágrenninu og hugað að efnisöflun og útikennslu í skógi. Kynnt verður skólaverkefnið Lesið í skóginn, samþætt kennsluverkefni um íslenska skóga og nýtingu þeirra.

Nemendur á kjörsviði hönnunar og smíða fá sérstakan undirbúning fyrir kennslu á vettvangi með tilheyrandi verkefnum. 

Vinnulag: Verkleg þjálfun og fyrirlestrar. 

Lífsleikni (TÓS404G)

Námskeiðinu er ætlað að efla færni nemenda í að vinna að velferð og hamingju fólks á öllum aldri, þó með áherslu á börn, unglinga og ungt fólk. Áhersla er lögð á starfsaðferðir og leiðir sem nýtast í eigin lífi sem fyrirmynd á vettvangi uppeldis og tómstundastarfs og í vinnu með öðrum. Rík áhersla er lögð á verkefnavinnu og samvinnu. Við lok námskeiðs ættu nemendur því að búa yfir aukinni færni sem nýtist í eigin lífi sem og í starfi á vettvangi. Námskeiðinu er ætlað að mæta aukinni áherslu á þá þætti í starfi með börnum og unglingum sem styðja við farsæld og gott líf á vettvangi skóla – og frístundastarfs.

Á námskeiðinu munum við fjalla um lífsleikni, hvernig við lifum lífinu, líðan og hvernig hægt er að hafa áhrif á líf okkar og annarra.  Við munum leggja áherslu á hagnýtar leiðir sem byggja á fræðilegum grunni og tengjast sjálfsþekkingu og hæfni einstaklings til að lifa farsælu lífi. Fjallað verður um seiglu, tilfinningar, núvitund, streitu og líkamlega og andlega velferð og unnið verður með starfsaðferðir og kennsluaðferðir leiklistar auk annarra leiða.

Vinnulag:
Fyrirlestrar, umræður og verkefnavinna. Námskeiðið er að hluta til með vendikennslufyrirkomulagi þar sem stuttir fyrirlestrar um viðfangsefni hverrar viku verða aðgengilegir á vef og umræðu- og verkefnatímar eru í hverri viku. Í námskeiðinu vinna nemendur einstakingsverkefni, þeir prófa aðferðir í lífsleiknikennslu á eigin skinni sem og hópverkefni sem felast í að reyna aðferðir í kennslu/starfi með öðrum. Að auki rýna nemendur í eigin vinnu og samnemenda. Munnlegt próf er í lok námskeiðs. Skyldumæting er í einn umræðu- og verkefnatíma í hverri viku en að öðru leyti er fyrirkomulag fjarnáms kynnt sérstaklega í upphafi námskeiðs og tímaáætlun að hluta til unnin með nemendum. Þriggja vikna kennsluhlé er í námskeiðinu í mars vegna vettvangsnáms í tómstunda- og félagsmálafræði.

Eldur og ís – náttúruöflin, nám og upplifun (TÓS003M)

Kynnningarsíða námskeiðsins

Á námskeiðinu er lögð áhersla á beina reynslu af náttúru Íslands og umfjöllun um náttúruvísindi með áherslu á eldfjalla- og jöklafræði; eld og ís.  Námskeiðið hentar þeim sem skipuleggja náms- og vettvangsferðir í íslenska náttúru, s.s. þá sem starfa eða stefna á störf í skóla, á vettvangi frístunda eða ferðaþjónustu.  

Aðstæður verða bæði nýttar til að til að rýna í menntunarfræðihugtökin útimenntun, náttúrutúlkun, ævimenntun og starfendafræðslu og ferðamálafræðihugtökin fjallaferðamennska, loftlagsferðamennska, vísindaferðaþjónusta og félagsleg ferðaþjónusta. Samhæfð félagsleg viðbrögð við náttúruhamförum og öryggismál verða einnig tekin til umfjöllunar.

Vettvangur námsins eru gosstöðvarnar á Reykjanesi og Breiðamerkursandur í Vatnajökulsþjóðgarði, sem gefur kost á að setja í samhengi sjálfbæra sambúð manns og náttúru með sérstakri áherslu á eldgos, jökla, loftlagsbreytingar, veðuröfgar, náttúruhamfarir og náttúruvá.

Kjarni námskeiðsins er ferðalag í fjóra daga 18. - 21. júní. Farið verður í rútu, gist á farfuglaheimilum og ferðast gangandi um náttúru Íslands. Þátttakendur sjá að hluta til um að elda sjálfir sameiginlegan mat og þurfa að vera búnir til útivistar. Unnið er á ígrundandi hátt með skynjun og upplifanir, auk þess að njóta þess að ferðast um með hæglátum hætti um náttúruna. Undirbúningsfundur er í 3. júní kl. 16-18.

Meginþættir námskeiðsins tengjast náttúru, menntun og ferðamennsku og þessa þætti er nálgast með ábyrgum og öruggan hætti. Viðfangsefni námskeiðsins verða skoðuð út frá hugtökunum kvika (dýnamík), fjölbreytni (e. diversity), gagnvirkni (e. interactivity) og, síðast en ekki síst, ferlar (e. processes) – og hvernig reynsla og ígrundun fléttar þessa þætti saman.

Kennsla og nám

Þverfræðilegur hópur sérfræðinga og kennara kemur að námskeiðinu og áhersla er lögð á að fá til liðs við okkur fagfólk af svæðunum þar sem markviss innlegg, samtal, skynjun og ígrundun þátttakenda er í fókus. Lært er frá morgni til kvölds og unnið með óljós skil á milli þess sem er að kenna og læra, milli þess að læra af umhverfinu, öðru fólki og ferðalaginu sjálfu.

Í námsmati er rík áhersla lögð á að nemendur ígrundi upplifanir sínar og setji þær í samhengi við fræðileg viðfangsefni námskeiðsins og fyrri reynslu. Einnig munu nemendur vinna verkefni þar sem tengja á viðgangsefni námskeiðsins, eigin reynslu og þekkingu við starf á vettvangi. Sá vettvangur getur t.d. verið innan skóla- og frístundastarfs, félagsmála, ferðaþjónustu eða rannsókna. 

Námskeiðið er þróunarverkefni þeirra aðila sem að því koma, sem eru m.a. Menntavísindasvið Háskóla Íslands, Rannsóknasetur HÍ á Hornafirði og Framhaldsskóli Austur-Skaftafellssýslu.

Staðartengd útimenntun (TÓS001M)

Kynningarvefur um námskeiðið

Á námskeiðinu ræður samfélag staðarins tilhögun námsins og við beitum reynslunámi þar sem nemendur upplifa „siglingar, strönd og arfleifð sjóferða“. Í staðartengdri útimenntun er unnið með námsferli sem grundvallað er á upplifun af sögum sem eiga rætur að rekja til ákveðins staðar; einstökum sögulegum staðreyndum, umhverfi, menningu, efnahag, bókmenntum og listum staðarins.

Markmið námskeiðsins er að þátttakendur upplifi staðinn með öllum sínum skynfærunum og öðlist þannig tengsl við staðinn sem verða grunnur að þekkingarleit.  Með því að tengjast staðnum og bregðast við honum þroska nemendur með sér dýpri skilning á einkennum staðarins, virðingu og vitund um hann. Gengið verður og siglt um undraheim staðarins, inn í fornar og nýjar sögur hans og nemendur velta fyrir sér framtíð staðarins.

Með þennan nýja skilning og viðmið að leiðarljósi munu nemendur kanna með fjölbreyttum hætti ýmis alþjóðleg vandamál, rétt umhverfisins, sjálfbærni og félagslegt réttlæti staðarins?

Nemendur eru hvattir til að beina sjónum sínum að samfélagi, sögum, menningu og hagsmunahópum og munu ýmsir sérfróðir aðilar taka þátt í kennslu á námskeiðinu ásamt kennurum. Nemendur upplifa staðartengda uppeldisfræði (e. pedagogy of place) bæði úti og inni að eigin raun og geta með því beitt henni í lífi og starfi.

Námskeiðið hefur verið þróað í samstarfi milli Háskóla Íslands og Outdoor Learning teymisins í Plymouth Marjon University í Bretlandi og er stutt af Siglingaklúbbnum Ými, Vatnasportmiðstöðinni Siglunesi, Sjóminjasafni Reykjavíkur og Sjávarklasanun.

Fæðis- og ferðakostnaður: 15.000 kr.

Vinnulag:

Námskeiðið byggir á virkri þátttöku allra. Undirbúningsdagur er xx. júní kl. 16.30-18. Námskeiðið er dagana xx. ágúst og xx. 2026 og miðað er við kennslu allan daginn og við erum mjög mikið úti. 

Námskeiðið fer fram mikið úti. Stefnt er að því að fara á sjó, upplifa fjöru og strandlengju, kynnast nýjum hliðum á Reykjavík og fara í Viðey og jafnvel Gróttu.

Ævintýri, forysta og ígrundun: Undir berum himni (TÓS004M)

Kynningarvefur námskeiðsins

Áhersla er lögð á þverfaglega nálgun, samvinnu nemenda og kennara af ólíkum fræðasviðum. Vettvangur námsins er náttúra Íslands. Unnið með þrjú viðfangsefni þ.e. ígrundun, útilíf og sjálfbærni með áherslu á persónulegan- og faglega þroska þátttakenda.

Á námskeiðinu verður fjallað um tengsl manns og náttúru og ígrundun eigin upplifana. Kenndir verða og þjálfaðir þættir sem nauðsynlegt er að kunna skil á þegar ferðast er gangandi um óbyggðir. Fjallað verður um hugmyndafræði útilífs (friluftsliv) og hún sett í samhengi við samtímann.

Skipulag verður:
Undirbúningsdagur 21. maí 2025 kl 17:00-18:30

Sameiginlegar dagsferðir verða 25. maí og 1. júní 2025 frá klukkan 10:00-17:00 

Ferðalag námskeiðsins verður 13. – 15. júní 2025 (föstudagur kl. 9 til sunnudags kl. 18). Farið verður út úr bænum, gist í tjöldum og ferðast gangandi um náttúru Íslands.

Ferðakostnaður er 13.000 kr. Auk þess greiða nemendur kostnað vegna fæðis.
Skyldumæting er í alla þætti námskeiðsins.

Námsmat

Til að ljúka námskeiðinu þarf hver nemandi að gera eftirfarandi:
1. Taka virkan þátt í öllu námskeiðinu (undirbúningsdagur, ferðalag og vinnusmiðja).
2. Lesa námsefni og setja það í samhengi.
3. Fyrir brottför að hafa valið eina bók af þremur og lesið.
4. Skilað 500-600 orða ígrundun um eina bók (nemendur velja sér eina af þremur bókum) sem valin er og lesin fyrir brottför.
5. Halda leiðarbók, bæði með hópnum og einnig til að þjálfa sig í að beita rýni eða ígrundandi námsaðferðum. Hópleiðarbókinni er skilað sem námsgagni en einstaklingsbókinni skila nemendur ekki í heild sinni til kennara, heldur nota sem undirstöðu í „Greinandi úttekt á reynslunni“
6. Skila verkefni sem byggir á ígrundandi leiðarbók (reflective journal). Umfang þess er 4-6 síður (2500-3500 orð), fylgja APA reglum varðandi uppsetningu og vísun í heimildir. Sérstakur kafli þarf að vera þar sem fjallað er um fræðilega undirstöðu ígrundandi námsaðferða.
7. Í ágúst hittist hópurinn aftur og skoðar reynsluna í samhengi við eigin útivist um sumarið og fræðilegt samhengi námskeiðsins.
Námsmat er lokið/ólokið. Ekki er hægt að ljúka hluta námskeiðsins.

Útikennsla og græn nytjahönnun (LVG006M)

Tekist verður á við kennslu- og hugmyndafræði "Útikennslu og grænnar nytjahönnunar". Nemendur læra um sjálfbæra þróun í hönnun, skógarvistfræði og skógarnytjar. Farið verður í vettvangsferðir þar sem nemendur kynnast þessari kennsluaðferð af eigin raun. Hugað verður að eflingu tengsla nemenda í verkgreinum við íslenska náttúru og hvernig hægt er að hanna fyrir umhverfið, án þess að valda því skaða. Þróaðir verða nytjahlutir úr íslenskum viðarafurðum og frumgerðir smíðaðar. Stuðst verður við tálguaðferðir sem notaðar hafa verið á norðurlöndunum um árhundruðin. Nemendur eru þjálfaðir að tálga úr blautum viði og að tileinka sér rétt handbrögð og umgengni við bitverkfæri. 

Markmið námskeiðsins er að:

1. Efla þekkingu og vitund nemenda á viðarfræði, skógarvistfræði og skógarnytjum.
2. Nemendur nái leikni í notkun öruggra tálguaðferða sem hægt er að beita við útikennslu þar sem fengist er við hönnun nytjahluta úr íslenskum efniviði.
3. Nemendur kynnist af eigin raun kennslufræði og hugmyndafræði um útikennslu og grænnar nytjahönnunar og séu færir um að skipuleggja og sjá um slíkt nám þar sem byggt er á útikennslu.
4. Nemendur kynnist nýlegum rannsóknum á gildi list-, verk, og tæknigreina fyrir almennt skólastarfi. 

Inntak / viðfangsefni: Fjallað verður um varðveislu og nýtingu íslenska nytjaskógarins og sjálfbæra þróun sem þátt í hönnun nytjahluta. Lögð verður áhersla á hönnun nytjahluta er byggja á hugsuninni um sjálfbæra þróun. Hugað er að réttri hagkvæmri efnisheimsins, líftíma hluta og áhrif þeirra á lífsvenjur okkar, heilsu og umhverfi. Þverfagleg og skapandi skólaverkefni skoðuð er tengjast grænni umhverfisvænni hönnun. Fengist verður við mótun afurða úr íslenskum efniviði, vistfræði, fjölbreytta listsköpun og grenndarfræðslu. Notast verður við gamlar verkaðferðir við tálgun. Fjallað verður um rannsóknir er tengjast gildi list- og verkgreina fyrir þroska skólabarna.

Vinnulag: Vettvangsferðir, fyrirlestrar, hópverkefni, einstaklingsvinna og umræður.

Útivist og útinám í lífi og starfi (TÓS301G)

Inntak: Fjallað verður um hugmyndafræði og gildi útináms og ævintýranáms í starfi með fólki með áherslu á hagnýtar kenningar, rannsóknir og reynslu af vettvangi. Áhersla er lögð á að annars vegar að njóta náttúrunnar og hins vegar að greina hvernig náttúran getur verið vettvangur fyrir uppeldi og margskonar nám (t.d. með rýni í plöntur, dýr eða landslag).

Kynntar eru leiðir um hvernig náttúran getur auðgað starf með börnum, unglingum og fullorðnum m.a. til þess að efla sjálfstraust, sjálfsmynd, uppbyggjandi samskipti og auka þekkingu fólks á náttúrunni og efla tengsl okkar við hana. Einkum er litið á vettvang frítímans sem þann starfsvettvang sem unnið er með, en einnig er unnið með útfærslu og framkvæmd útináms í skóla- eða tómstundastarfi. Kennaranemar sem taka námskeiðið vinna sín verkefni með hliðsjón af skólastarfi og tengingar við aðalnámskrá. Fjallað verður um ýmis gagnleg atriði varðandi útivist m.a. um útbúnað, klæðnað, ferðamennsku og öryggismál.

Farið verður í eina tveggja nátta ferð 1. - 3. október 2025 og eina einnar nætur ferð 11.- 12. nóvember 2025 þar sem nemendur glíma við raunveruleg verkefni á vettvangi.

Ferðakostnaður: Innheimt verða gjöld vegna kostnaðar sem til fellur vegna ferðar, kr. 17.000.

Vinnulag: Námskeiðið er kennt bæði í stað- og fjarnámi. Í staðnámi er að jafnaði kennt tvo dag í viku.

Kennslan byggir á fyrirlestrum, verklegri kennslu, útivistarferðum, verkefnavinnu og umræðum. Rík áhersla er lögð á fjölbreyttar útivistarferðir þar sem nemendur takast á við raunveruleg verkefni. Umræður eru í tímum og á neti, en einnig er rætt um upplifanir hópsins og einstaklinganna í ferðunum og rýnt í þann lærdóm sem af þeim má draga (ígrundun). Unnin eru verkefni þar sem nemendur þurfa m.a. að fara með hóp í ferð. Þar reynir á ferlið frá hugmynd (sköpun), undirbúning, framkvæmd og mat. 
Nemendur eru hvattir til að nota leiðarbók á námskeiðinu fyrir ígrundanir, minnispunkta og hugleiðingar.

Námsmat

Nemendur þurfa að:
- Útinámsleiðangrar
- Valverkefni (Hlaðvarp eða kynning)
- Vinna útinámsverkefni í skálaferð.
- Halda ígrundandi leiðarbók og skila inn faglegri ígrundun (ferilmappa).
- Taka þátt í ferðum og skyldumæting í tíma (skyldumæting í ferðir og lotur hjá fjarnemum).
- Fjarnemar gera útdrætti úr fyrirlestrum og ýmis önnur verkefni.
- Munnlegt próf
Nauðsynlegt er að ná lágmarkseinkunn 5,0 í hverjum þætti námsmats. Samveruskylda er í námskeiðinu. Mæting undir 80% jafngildir falli í námskeiðinu.